Από 200 θύματα στα τέλη Ιουλίου πλέον ξεπεράσαμε τα 4.000, ενώ ένα εμβόλιο fast-track προβάλλεται σχεδόν ως ο απόλυτος σωτήρας.
Δυστυχώς, η διαχείριση της πανδημίας από το χαοτικό καλοκαιρινό άνοιγμα του τουρισμού και ύστερα, είναι μια αλληλουχία λαθών με καταστρεπτικές συνέπειες. Η επιλογή να ακολουθήσουμε την πολιτική της ΕΕ επανερχόμενοι σε μια σχετική κανονικότητα, χωρίς ιδιαίτερες προσαρμογές εναντίον της πανδημίας, οδήγησε τον αριθμό θυμάτων της χώρας μας (αναλογικά με τον πληθυσμό) να συγκλίνει με τον ταυτόχρονα καταθλιπτικό και εξοργιστικό ευρωπαϊκό μέσο όρο.
 |
| Θύματα COVID-19/ εκ πληθυσμού |
Αντί για ουσιαστικές προσαρμογές, υιοθετούνται δρακόντεια μέτρα συχνά χωρίς κανένα νόημα (πχ η υποχρεωτική χρήση μάσκας σε άδειους δρόμους) πέραν της επικοινωνιακής διαχείρισης. Είναι σχεδόν αδιανόητο να επιβάλλονται πρόστιμα 300 ευρώ, σε μια χώρα με βασικό μισθό τα 500 ενώ οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται, συχνά χωρίς να λαμβάνουν ούτε την ελάχιστη βοήθεια του επιδόματος ανεργίας.
Την ίδια ώρα που δεν μαθαίνουμε σχεδόν τίποτα για αρκετές χώρες (όχι μόνο της ΝΑ Ασίας και Ωκεανίας, αλλά και ευρωπαϊκές όπως οι Ισλανδία, Νορβηγία, Φινλανδία) που έχουν υπό σχετικό έλεγχο την πανδημία, η αδυναμία/αποτυχία της υπόλοιπης Δύσης να θέσει υπό έλεγχο την πανδημία, έχει οδηγήσει στο να παρουσιάζεται το εμβόλιο ως η μόνη άμεση λύση για την επιστροφή στην κανονικότητα.
Eμβόλια fast track
Σχετικά με τα εμβόλια λοιπόν. Τα εμβόλια πιθανότατα αποτελούν βασικό κομμάτι της αντιμετώπισης της πανδημίας. Όμως, η fast track διαδικασία παραγωγής τους, αναμενόμενα εγείρει ποικίλα ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητά αλλά και το προφίλ ασφάλειάς τους. Σχετικά με την αποτελεσματικότητα τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι αρκετά ενθαρρυντικά (ιδιαίτερα για τα εμβόλια της Pfizer, Moderna και του Ρωσικού Ινστιτούτου) αν και αναμένουμε να δούμε και την αποτελεσματικότητα πεδίου καθώς και στοιχεία σχετικά με το πόσο περιορίζεται και η μετάδοση του κορωνοϊού.
Σχετικά με την ασφάλεια θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες (Αν. Εν. στο εξής) του εμβολίου σε 2 βασικές κατηγορίες:
Α. Αυτές που αφορούν γενικά όλα τα εμβόλια εναντίον τους Sars-CoV-2:
1. Έχοντας μελετήσει το προφίλ ασφαλείας μόλις 2 μήνες είναι σαφές ότι δεν έχουμε καλή εικόνα σχετικά με μεσοπρόθεσμες Αν. Εν καθώς ούτε και για σπάνιες Αν. Εν που συμβαίνουν πχ 1-2/100.000 άτομα. Στα ίδια τα στοιχεία της Pfizer επισημαίνεται ότι οι σχεδόν 20.000 συμμετέχοντες θα παρακολουθηθούν για συνολικό διάστημα 2 ετών.
 |
| To πλάνο μελέτης ασφαλείας του εμβολίου της Pfizer |
2. Το φαινόμενο ADE (Antibody-dependent enhancement). Είναι ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο κατά το οποίο τα παραγόμενα αντισώματα (είτε από λοίμωξη είτε από εμβόλιο) όχι μόνο δεν οδηγούν σε εξουδετέρωση του ιού σε μελλοντική λοίμωξη, αλλά αυξάνουν την λοιμογόνο δύναμή του.
Ήδη μελετάται η πιθανή συμμετοχή του στη νόσο COVID-19, με τα μέχρι τώρα στοιχεία πάντως να μην την επαληθεύουν.
Από την άλλη πλευρά, έχει φανεί σε ζωικά μοντέλα ότι είναι πιθανό εμβόλια για τον κορωνοϊό να προκαλούν vΑDE (vaccine associated disease enhancement). Mε τα στοιχεία 2 μηνών που μας έδωσε η Pfizer δεν επιβεβαιώθηκε το παραπάνω φαινόμενο αλλά και η ίδια το αναφέρει ως σημαντικό πιθανό μελλοντικό κίνδυνο.
 |
| H σχετική αναφορά από την έγκριση του εμβολίου από τον FDA |
Ιδιαίτερα σε περίπτωση κάποιας σημαντικής μετάλλαξης του ιού, ο κίνδυνος αυξάνει. Παρότι ο ιός δεν μεταλλάσσεται με την μεγάλη ταχύτητα των ιών της γρίπης, το γεγονός ότι έχει μολύνει δεκάδες-εκατοντάδες εκατομμύρια πληθυσμού αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα τέτοιων μεταλλάξεων.
Μάλιστα με το εμβόλιο και γενικότερα την αυξανόμενη ανοσία του πληθυσμού, δημιουργείται εξελικτική πίεση ώστε ο ιός να μεταλλαχθεί για να ξεφύγει από την αναπτυσσόμενη ανοσία αυξάνοντας και τον κίνδυνο ADE/vADE.
Β. Αν.Εν. των εμβολίων νέας τεχνολογίας
Εκτός των εμβολίων mRNA (πχ Moderna, Pfizer) και αυτά της Οξφόρδης-Astra Zeneca, Ρωσίας είναι "μη-κλασσικά" εμβόλια ("κλασσικά" αυτά με τα οποία εμβολιαζόμαστε στην παιδική ηλικία), αν και ήδη έχει υπάρξει έγκριση για μαζική παραγωγή (πχ εμβόλιο εναντίον του Ebola που αδειοδοτήθηκε πρόσφατα είναι αντίστοιχης τεχνολογίας ). H σχετική έρευνα έχει ξεκινήσει από το 1990 και υπάρχουν ήδη κλινικές μελέτες σε εξέλιξη για εμβόλια και των 2 τύπων.
Παρόλα αυτά, ειδικά με τα mRNA εμβόλια για πρώτη φορά θα εμβολιαστεί πληθυσμός σε μαζική κλίμακα, οπότε το να μάθουμε έστω το μεσοπρόθεσμο προφίλ ασφαλείας είναι ακόμα σημαντικότερο.
Σχετικά με τη λειτουργία των mRNA εμβολίων:
Mε γνώσεις βιολογίας λυκείου αυτή ακούγεται ασφαλής:
i) μπαίνει το mRNA στα κύτταρα (στο κυτταρόπλασμα δηλαδή εκτός πυρήνα όπου εντοπίζεται το DNA μας) μας
ii) μεταφράζεται (δημιουργείται δηλαδή μια πρωτεΐνη με βάση τον κώδικα που φέρει το mRNA) σε πρωτεΐνη,
iii) η πρωτεΐνη βγαίνει απτό κύτταρο
iv) το ανοσοποιητικό μας φτιάχνει αντισώματα εναντίον της
v) το mRNA καταστρέφεται μετά από κάποιες ώρες.
Με πανεπιστημιακές γνώσεις βιολογίας η διαδικασία είναι πιο περίπλοκη, ενώ πλέον κάποια "ελαχιστοπίθανα" -εξωτικά σενάρια πρέπει να διερευνηθούν.
Για παράδειγμα , ένα ένζυμο η αντίστροφη μεταγραφάση έχει την ιδιαίτερη ικανότητα να ενσωματώνει mRNA στο γονιδίωμά (DNA) μας.
Τέτοιο ένζυμο φέρει για παράδειγμα ο ιός ΗΙV, αλλά και μια αντίστοιχη δομή παράγεται ενδογενώς απò τo DNA μας που λειτουργεί όμως προστατευτικά για το γονιδίωμά μας.
Η πιθανότητα να μπορούν να ενσωματώσουν το mRNA του εμβολίου στο γονιδίωμά μας είναι εξαιρετικά "ολιγοπίθανη" καθώς το mRNA του εμβολίου στερείται κάποιων απαραίτητων γενετικών αλληλουχιών για να αναγνωριστεί από τα εν λόγω ένζυμα.
Η πιθανότητα μάλιστα ενσωμάτωσης με τρόπο που να το καθιστά λειτουργικό είναι ακόμα μικρότερη, ενώ ακόμα μικρότερη είναι και η πιθανότητα ενσωμάτωσης του mRNA στα κύτταρα που κληρονομούμε (ωάρια-σπερματοζωάρια) στους απογόνους μας.
Ένα άλλο εξωτικό σενάριο είναι στα κύτταρα που μπαίνει το mRNA του εμβολίου να συνυπάρχει τυχαία και κάποιος άλλος ιός που θα καταφέρει να ενσωματώσει το mRNA στο γονιδίωμά του με πιθανό αποτέλεσμα μια χιμαιρική μορφή του με αυξημένη λοιμογόνο δύναμη.
Tα παραπάνω εξωτικά σενάρια αφορούν πιθανώς και την λοίμωξη με τον ιό. Και πράγματι απαιτείται και εκεί περαιτέρω διερεύνηση ώστε να διαλευκανθεί αν ένα τέτοιο σενάριο είναι καταρχάς εφικτό, και έπειτα αν είναι πιθανότερο στην λοίμωξη ή στον εμβολιασμό.
Καθότι τα mRNA εμβόλια είναι μια γενικά νέα τεχνολογία, επιβάλλεται η αναλυτικότατη διερεύνηση ακόμα και τέτοιων σεναρίων που η πιθανότητά τους θυμίζει αυτή της ευθυγράμμισης πολλαπλών πλανητών.
Η απάντηση για το πόσο "ελαχιστοπίθανα" είναι τελικά όλα αυτά τα σενάρια είναι δύσκολο να δοθεί ακόμα και από κάποιον με γνώσεις διδακτορικού επιπέδου. Όταν, όμως στοχεύεις να εμβολιάσεις 2-3 δις άτομα, ακόμα και μια πιθανότητα 0,000001% μπορεί να γίνει βεβαιότητα, οπότε και πάλι επιβάλλεται η βέλτιστη περαιτέρω μελέτη των νέων αυτών τεχνολογιών προτού προχωρήσουμε σε εμβολιασμούς μαζικότατης κλίμακας.
Eμβολιασμός: Όχι σαν πανάκεια αλλά ως κομμάτι της λύσης.
Ακόμα και χωρίς τα παραπάνω ζητήματα, το εμβόλιο παραμένει κομμάτι της λύσης και όχι πανάκεια.
Η βέλτιστη αποτελεσματικότητα ενός καλού εμβολίου επιτυγχάνεται όταν υπάρχει ελάχιστη μετάδοση του ιού στην κοινότητα. Παράλληλα, σε πρώτη φάση οι διαθέσιμες δόσεις είναι λίγες, οπότε ακόμα και η αποτελεσματικότητα ενός άρτιου εμβολίου θα αρχίσει να φαίνεται στο τέλος της άνοιξης και κυρίως από το φθινόπωρο και μετά.
Σε μια ακόμα επανάληψη των ανοιξιάτικων αναρτήσεων η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί τουλάχιστον τα εξής(αναλυτικότερα σε επόμενο κείμενο):
Σύνδεσμοι
FDA Briefing Document
Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine
https://www.fda.gov/media/144245/download
ADE: https://www.nature.com/articles/s41564-020-00789-5
https://en.wikipedia.org/wiki/Antibody-dependent_enhancement
