Σπεύσατε βραδέως

From zero to hero

Από 200 θύματα στα τέλη Ιουλίου πλέον ξεπεράσαμε τα 4.000, ενώ ένα εμβόλιο fast-track προβάλλεται σχεδόν ως ο απόλυτος σωτήρας.
Δυστυχώς, η διαχείριση της πανδημίας από το χαοτικό καλοκαιρινό άνοιγμα του τουρισμού και ύστερα, είναι μια αλληλουχία λαθών με καταστρεπτικές συνέπειες. Η επιλογή να ακολουθήσουμε την πολιτική της ΕΕ επανερχόμενοι σε μια σχετική κανονικότητα, χωρίς ιδιαίτερες προσαρμογές εναντίον της πανδημίας, οδήγησε τον αριθμό θυμάτων της χώρας μας (αναλογικά με τον πληθυσμό) να συγκλίνει με τον ταυτόχρονα καταθλιπτικό και εξοργιστικό ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Θύματα COVID-19/ εκ πληθυσμού 

Αντί για ουσιαστικές προσαρμογές, υιοθετούνται δρακόντεια μέτρα συχνά χωρίς κανένα νόημα (πχ η υποχρεωτική χρήση μάσκας σε άδειους δρόμους) πέραν της επικοινωνιακής διαχείρισης. Είναι σχεδόν αδιανόητο να επιβάλλονται πρόστιμα 300 ευρώ, σε μια χώρα με βασικό μισθό τα 500 ενώ οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται, συχνά χωρίς να λαμβάνουν ούτε την ελάχιστη βοήθεια του επιδόματος ανεργίας. 

Την ίδια ώρα που δεν μαθαίνουμε σχεδόν τίποτα για αρκετές χώρες (όχι μόνο της ΝΑ Ασίας και Ωκεανίας, αλλά και ευρωπαϊκές όπως οι Ισλανδία, Νορβηγία, Φινλανδία)  που έχουν υπό σχετικό έλεγχο την πανδημία, η αδυναμία/αποτυχία της υπόλοιπης Δύσης να θέσει υπό έλεγχο την πανδημία, έχει οδηγήσει στο να παρουσιάζεται το εμβόλιο ως η μόνη άμεση λύση για την επιστροφή στην κανονικότητα.

Eμβόλια fast track

Σχετικά με τα εμβόλια λοιπόν. Τα εμβόλια πιθανότατα αποτελούν βασικό κομμάτι της αντιμετώπισης της πανδημίας. Όμως, η fast track διαδικασία παραγωγής τους, αναμενόμενα εγείρει ποικίλα ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητά αλλά και το προφίλ ασφάλειάς τους. Σχετικά με την αποτελεσματικότητα τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι αρκετά ενθαρρυντικά (ιδιαίτερα για τα εμβόλια της Pfizer, Moderna και του Ρωσικού Ινστιτούτου) αν και αναμένουμε να δούμε και την αποτελεσματικότητα πεδίου καθώς και στοιχεία σχετικά με το πόσο περιορίζεται και η μετάδοση του κορωνοϊού.

Σχετικά με την ασφάλεια θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις  πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες (Αν. Εν. στο εξής) του εμβολίου σε 2 βασικές κατηγορίες:

Α. Αυτές που αφορούν γενικά όλα τα εμβόλια εναντίον τους Sars-CoV-2:

1. Έχοντας μελετήσει το προφίλ ασφαλείας μόλις 2 μήνες είναι σαφές ότι δεν έχουμε καλή εικόνα σχετικά με μεσοπρόθεσμες Αν. Εν καθώς ούτε και για σπάνιες Αν. Εν που συμβαίνουν πχ 1-2/100.000 άτομα.  Στα ίδια τα στοιχεία της Pfizer επισημαίνεται ότι οι σχεδόν 20.000 συμμετέχοντες θα παρακολουθηθούν για συνολικό διάστημα 2 ετών.

To πλάνο μελέτης ασφαλείας του εμβολίου της Pfizer 

2. Το φαινόμενο ADE (Antibody-dependent enhancement).  Είναι ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο κατά το οποίο τα παραγόμενα αντισώματα (είτε από λοίμωξη είτε από εμβόλιο) όχι μόνο δεν οδηγούν σε εξουδετέρωση του ιού σε μελλοντική λοίμωξη, αλλά αυξάνουν την λοιμογόνο δύναμή του.

Ήδη μελετάται η πιθανή συμμετοχή του στη νόσο COVID-19, με τα μέχρι τώρα στοιχεία πάντως να μην την επαληθεύουν.
Από την άλλη πλευρά, έχει φανεί σε ζωικά μοντέλα ότι είναι πιθανό εμβόλια για τον κορωνοϊό να προκαλούν vΑDE (vaccine associated disease enhancement). Mε τα στοιχεία 2 μηνών που μας έδωσε η Pfizer δεν επιβεβαιώθηκε το παραπάνω φαινόμενο αλλά και η ίδια το αναφέρει ως σημαντικό πιθανό μελλοντικό κίνδυνο.

H σχετική αναφορά από την έγκριση του εμβολίου από τον FDA

Ιδιαίτερα σε περίπτωση κάποιας σημαντικής μετάλλαξης του ιού, ο κίνδυνος αυξάνει.  Παρότι ο ιός δεν μεταλλάσσεται με την μεγάλη ταχύτητα των ιών της γρίπης, το γεγονός ότι έχει μολύνει  δεκάδες-εκατοντάδες εκατομμύρια πληθυσμού αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα τέτοιων μεταλλάξεων.
Μάλιστα με το εμβόλιο και γενικότερα την αυξανόμενη ανοσία του πληθυσμού, δημιουργείται εξελικτική πίεση ώστε ο ιός να μεταλλαχθεί για να ξεφύγει από την αναπτυσσόμενη ανοσία αυξάνοντας και τον κίνδυνο ADE/vADE. 

Β. Αν.Εν. των εμβολίων νέας τεχνολογίας

Εκτός των εμβολίων mRNA (πχ Moderna, Pfizer) και αυτά της Οξφόρδης-Astra Zeneca, Ρωσίας είναι "μη-κλασσικά" εμβόλια ("κλασσικά" αυτά με τα οποία εμβολιαζόμαστε στην παιδική ηλικία), αν και ήδη έχει υπάρξει έγκριση για μαζική παραγωγή  (πχ εμβόλιο εναντίον του Ebola που αδειοδοτήθηκε πρόσφατα είναι αντίστοιχης τεχνολογίας ). H σχετική έρευνα έχει ξεκινήσει  από το 1990 και υπάρχουν ήδη κλινικές μελέτες σε εξέλιξη για εμβόλια και των 2 τύπων.

Παρόλα αυτά, ειδικά με τα mRNA εμβόλια για πρώτη φορά θα εμβολιαστεί πληθυσμός σε μαζική κλίμακα, οπότε το να μάθουμε έστω το μεσοπρόθεσμο προφίλ ασφαλείας είναι ακόμα σημαντικότερο.

Σχετικά με τη λειτουργία των mRNA εμβολίων:

Mε γνώσεις βιολογίας λυκείου αυτή ακούγεται ασφαλής:
i) μπαίνει το mRNA στα κύτταρα (στο κυτταρόπλασμα δηλαδή εκτός πυρήνα όπου εντοπίζεται το DNA μας) μας
ii) μεταφράζεται (δημιουργείται δηλαδή μια πρωτεΐνη με βάση τον κώδικα που φέρει το mRNA) σε πρωτεΐνη,
iii) η πρωτεΐνη βγαίνει απτό κύτταρο
iv) το ανοσοποιητικό μας φτιάχνει αντισώματα εναντίον της 
v) το mRNA καταστρέφεται μετά από κάποιες ώρες.

Με πανεπιστημιακές γνώσεις βιολογίας  η διαδικασία είναι πιο περίπλοκη, ενώ πλέον κάποια "ελαχιστοπίθανα" -εξωτικά σενάρια πρέπει να διερευνηθούν.
Για παράδειγμα , ένα ένζυμο η αντίστροφη μεταγραφάση έχει την ιδιαίτερη ικανότητα να ενσωματώνει mRNA στο γονιδίωμά (DNA) μας.
Τέτοιο ένζυμο φέρει για παράδειγμα ο ιός ΗΙV,  αλλά και μια αντίστοιχη δομή παράγεται ενδογενώς απò τo DNA μας που λειτουργεί όμως προστατευτικά για το γονιδίωμά μας.

Η πιθανότητα να μπορούν να ενσωματώσουν το mRNA του εμβολίου  στο γονιδίωμά μας είναι εξαιρετικά "ολιγοπίθανη" καθώς το mRNA του εμβολίου στερείται κάποιων απαραίτητων γενετικών αλληλουχιών για να αναγνωριστεί από τα εν λόγω ένζυμα.
Η πιθανότητα μάλιστα ενσωμάτωσης με τρόπο που να το καθιστά λειτουργικό είναι ακόμα μικρότερη, ενώ ακόμα μικρότερη είναι και η πιθανότητα ενσωμάτωσης του mRNA  στα κύτταρα που κληρονομούμε (ωάρια-σπερματοζωάρια) στους απογόνους μας.

Ένα άλλο εξωτικό σενάριο είναι στα κύτταρα που μπαίνει το mRNA του εμβολίου να συνυπάρχει τυχαία και κάποιος άλλος ιός που θα καταφέρει να ενσωματώσει το mRNA στο γονιδίωμά του με πιθανό αποτέλεσμα μια χιμαιρική μορφή του με αυξημένη λοιμογόνο δύναμη.

Tα παραπάνω εξωτικά σενάρια αφορούν πιθανώς και την λοίμωξη με τον ιό. Και πράγματι απαιτείται και εκεί περαιτέρω διερεύνηση ώστε να διαλευκανθεί αν ένα τέτοιο σενάριο είναι καταρχάς εφικτό, και έπειτα αν είναι πιθανότερο στην λοίμωξη ή στον εμβολιασμό.

Καθότι τα mRNA εμβόλια είναι μια γενικά νέα τεχνολογία, επιβάλλεται η αναλυτικότατη διερεύνηση ακόμα και τέτοιων σεναρίων που η πιθανότητά τους θυμίζει αυτή της ευθυγράμμισης πολλαπλών πλανητών. 
Η απάντηση για το πόσο "ελαχιστοπίθανα" είναι τελικά όλα αυτά τα σενάρια είναι δύσκολο να δοθεί ακόμα και από κάποιον με γνώσεις διδακτορικού επιπέδου. Όταν, όμως στοχεύεις να εμβολιάσεις 2-3 δις άτομα, ακόμα και μια πιθανότητα 0,000001% μπορεί να γίνει βεβαιότητα, οπότε και πάλι επιβάλλεται η βέλτιστη περαιτέρω μελέτη των νέων αυτών τεχνολογιών προτού προχωρήσουμε σε εμβολιασμούς μαζικότατης κλίμακας.
 
Eμβολιασμός: Όχι σαν πανάκεια αλλά ως κομμάτι της λύσης.

Ακόμα και χωρίς τα παραπάνω ζητήματα, το εμβόλιο παραμένει κομμάτι της λύσης και όχι πανάκεια.
Η βέλτιστη αποτελεσματικότητα ενός καλού εμβολίου επιτυγχάνεται όταν υπάρχει ελάχιστη μετάδοση του ιού στην κοινότητα. Παράλληλα, σε πρώτη φάση οι διαθέσιμες δόσεις είναι λίγες, οπότε ακόμα και  η αποτελεσματικότητα ενός άρτιου εμβολίου θα αρχίσει να φαίνεται στο τέλος της άνοιξης και κυρίως από το φθινόπωρο και μετά.

Σε μια ακόμα επανάληψη των ανοιξιάτικων αναρτήσεων η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί τουλάχιστον τα εξής(αναλυτικότερα σε επόμενο κείμενο):

1. Ένα μήνα κανονικό λοκντάουν (πλέον μετά από 10 μήνες με 3-4 μήνες καραντίνας ένα πραγματικό λοκντάουν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εφαρμοστεί οπότε πρέπει να γίνεται) παράλληλα με προσαρμογές που στοχεύουν στην

2. Μεγιστοποίηση της υπαιθριοποίησης και ελαχιστοποίηση του συνωστισμού:
Η υπαιθριοποίηση έχει δύο σκέλη
Α) την προαιρετική ελεγχόμενη αποκέντρωση και
Β) την υπαιθριοποίηση εντός πόλεων (αναλυτικότερα σε ερχόμενη ανάρτηση)

3. Τεστ-απομόνωση-ουσιαστικός έλεγχος εισερχόμενου πληθυσμού 

4. Θεραπείες: Θα επαναξιολογούσα την δραστικότητα της υδροξυχλωροκίνης(HCQ) ως θεραπεία στην πρώιμη νόσο, δηλαδή ιδανικά εντός 2 ημερών από την έναρξη των συμπτωμάτων. 
Oι οργανισμοί πχ ΝΙΗ,WHO που θεωρούν αναποτελεσματική την HCQ, βασίζονται σε έρευνες που εξετάζουν την δραστικότητά της σε σοβαρά περιστατικά χωρίς να εξετάζουν την αποτελεσματικότητά της στην πρώιμη νόσο όπου φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική.

5. Εμβόλια. Τα κλασσικού τύπου εμβόλια πχ αναμένουμε τα αποτελέσματα της (Jansen(και της Jansen: Johnson&Johnson δηλαδή είναι τεχνολογίας τύπου Αstra Zeneca) Novavax καθώς και ορισμένων κινέζικων πιθανώς θα ήταν προτιμότερα σε πρώτη φάση καθότι στα νέου τύπου εμβόλια πρέπει να διερευνηθεί καλύτερα και το γενικότερο προφίλ ασφαλείας ,αλλά και τα προαναφερθέντα εξωτικά σενάρια. 
Παρόλα αυτά, δεδομένου των στοιχείων για την υψηλή αποτελεσματικότητα των mRNA εμβολίων, θα μπορούσαν να χορηγηθούν σε άτομα υψηλού κινδύνου εφόσον φυσικά ενημερωθούν αναλυτικά για τις μέχρι τώρα διαπιστωμένες ανεπ. ενέργειες, την ακόμα βραχυχρόνια μελέτη του προφίλ ασφάλειας τους αλλά και την χαμηλή πιθανότητα vADE φαινομένου.
Αφού καλυφθούν οι ομάδες υψηλού κινδύνου, στη συνέχεια, εφόσον πάλι εξασφαλισθεί η κατάλληλη ενημέρωση μπορεί να προχωρήσει και ο προαιρετικός εμβολιασμός του υπόλοιπου πληθυσμού ενώ παράλληλα έχει ερευνηθεί ότι ο κίνδυνος vADE (αλλά και "ελαχιστοπίθανων" σεναρίων) είναι πράγματι μηδαμινός.

Σπεύσατε Βραδέως

Όπως και να 'χει σε κάθε νέα τεχνολογία, η "σπεύσατε βραδέως" προσέγγιση φαντάζει πιο συνετή. Οι συνθήκες έκτακτης ανάγκης που επικρατούν στη Δύση, είναι άμεση συνέπεια της εγκληματικής διαχείρισης της πανδημίας από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις και την ΕΕ. Αυτές οι συνθήκες έχουν οδηγήσει στο να προβάλλεται/αλλά και σε μεγάλο βαθμό να φαντάζει το εμβόλιο ως η εδώ και τώρα λύση. 

Προέχει λοιπόν, να αντιμετωπιστεί η πανδημία με τον δέοντα τρόπο όμως μας έδειξαν δεκάδες χώρες σε Ανατολή αλλά και Δύση, ώστε στη συνέχεια η χορήγηση του εμβολίου να γίνει με την αρμόζουσα σύνεση.

Σύνδεσμοι
FDA Briefing Document Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine
https://www.fda.gov/media/144245/download

ADE: https://www.nature.com/articles/s41564-020-00789-5
https://en.wikipedia.org/wiki/Antibody-dependent_enhancement

Πανδημία, Σύνορα, Πόλεις

Φάρσα ή Τραγωδία;
 
Τέλη Οκτωβρίου και η πανδημία έχει τεθεί και πάλι εκτός ελέγχου. Η διαχείριση της πανδημίας στον "δυτικό κόσμο" την άνοιξη ήταν τουλάχιστον αποτυχημένη. Η επανάληψη της ίδιας κατάστασης μετά από μόλις 6 μήνες ακούγεται σαν φάρσα αλλά περισσότερο θυμίζει τραγωδία.
 Ειδικά όταν πλέον υπάρχουν πολλαπλά παραδείγματα χωρών που έχουν καταφέρει να ελέγξουν για πολλούς μήνες την πανδημία. Ν.Κορέα, Κίνα-Γουχάν, Ταϊβάν, Bιετνάμ, Αυστραλία, Ν.Ζηλανδία κ.α.
Ήδη από τον Μάρτιο τα παραδείγματα των παραπάνω χωρών αποτελούσαν οδηγό για τον τρόπο ελέγχου εξάπλωσης της πανδημίας.

Σύνορα

Η μετατροπή μιας επιδημίας σε πανδημία γίνεται μέσω της μετακίνησης φορέων από μια χώρα σε μια άλλη. Κατά βάση δηλαδή μέσω του τουρισμού και δευτερευόντως της διασυνοριακής μετακίνησης εργαζομένων. Στην πλειονότητα των παραπάνω χωρών είναι υποχρεωτική η καραντίνα 2 εβδομάδων κατά την είσοδο και φυσικά 1-2 αρνητικά τεστ κατά το ίδιο διάστημα και φυσικά μαζικό testing και ιχνηλάτηση. Τα δύο τελευταία αποδίδουν τα μέγιστα αν γίνουν σε αρχικό στάδιο και όχι αν η πανδημία καλπάζει. Η επιλογή της ΕΕ και των κρατών μελών της για ελεύθερο τουρισμό ήταν εγκληματική.

Πόλεις-Αστικός Τρόπος ζωής

Αν δεν ελέγξεις τον εισερχόμενο πληθυσμό, τότε ο ιός θα αρχίσει να κινείται εντός της επικράτειας σου, και ο αστικός τρόπος ζωής(εργασία, ΜΜΜ, διασκέδαση) θα δράσει πολλαπλασιαστικά, προκαλώντας εκθετική αύξηση των κρουσμάτων.
Η αύξηση των λεωφορείων και ΜΕΘ καθώς και οι προσλήψεις ιατρών, καθηγητών και οδηγών είναι φυσικά αναγκαιότατες ειδικά στη χώρα μας με τις σημαντικότατες προϋπάρχουσες ελλείψεις. Όπως, ακόμα πιο αναγκαία είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρήση υπαίθριων χώρων στην εκπαίδευση και στην εργασία. Δυστυχώς ελάχιστα από αυτά έχουν γίνει στη χώρα μας..

Παρόλα αυτά, ακόμα και αν διπλασιάζαμε την συχνότητα των ΜΜΜ και τον αριθμό ΜΕΘ, η πανδημία το πιθανότερο είναι ότι δεν θα ελεγχόταν, αλλά απλώς θα καθυστερούσε η κορύφωσή της. Όλα τα παραπάνω αναγκαία μέτρα αποδίδουν βέλτιστα εφόσον τα κρούσματα διατηρούνται εξαρχής σε χαμηλά επίπεδα. Όπως συνέβαινε δηλαδή στη χώρα μας πριν το άνοιγμα του τουρισμού.

Οικονομία ή Πολιτική;

Το επιχείρημα ότι έπρεπε να ανοίξουν τα σύνορα γιατί "δεν άντεχε" η οικονομία ήταν εξαρχής έωλο. Εφόσον μια χώρα (ή/και ένωση κρατών) έχει τους πόρους για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα σε όλους τους πολίτες της, είναι πολιτική απόφαση το αν θα το πράξει. Η εξασφάλιση διατροφής-στέγασης και ενός βασικού επίπεδου περίθαλψης είναι εφικτότατη φυσικά και χωρίς τα έσοδα του τουρισμού και της κίνησης χρήματος από την εστίαση. Εκτός από εφικτή είναι και υποχρέωση ενός κράτους κατά την διάρκεια μιας πανδημίας.

Ακόμα και αν κανείς πιστεύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει άλλος τύπος οικονομίας πέραν αυτής που βασίζεται σε υπηρεσίες και του να τρέχουμε σαν ποντικάκια γύρω από τον τροχό, η οικονομία είναι βέβαιο ότι θα καταρρεύσει αν δεν ελεγχθεί η πανδημία.

Lockdown-Αποκέντρωση

Όσο λοιπόν η πανδημία δεν ελέγχεται, η ζωή στις πόλεις θα είναι μόνιμα αιτία υπερμετάδοσης και το μερικό ή πλήρες lockdown θα καταλήγει να είναι η μόνη λύση συχνά μαζί με παράλογα μέτρα (πχ μάσκα σε μοναχικούς περιπάτους) απόρροια της αδυναμίας/καθυστέρησης λήψης αποτελεσματικών μέτρων. Αντίστοιχα η επιλογή της μετακίνησης στην ύπαιθρο θα φαντάζει όλο και ελκυστικότερη:

•  Σημαντικά μικρότερος κίνδυνος να νοσήσεις
•  Καλύτερη ποιότητα ζωής σε καθεστώς lockdown αλλά και γενικότερα
•  Καλύτερες προοπτικές διαβίωσης για τους αυξανόμενους νεοανέργους των πόλεων, καθώς η ατομική και κυρίως συλλογική αυτάρκεια είναι εφικτότερη. Μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τα κρατικά επιδόματα.
  

Ας ελπίσουμε ότι οι ιθύνοντες απέτυχαν για τελευταία φορά και ότι ως κοινωνία θα επιβάλλουμε στο εξής μια διαφορετική και πιο ανθρώπινη προσέγγιση.

Καλή δύναμη στους νοσούντες και στις οικογένειες τους.

Unlockdown: Μάσκες- Σχολεία- Ανθρώπινη Πραγματικότητα

Μετά από 1,5 μήνα καραντίνας η χώρα μας ετοιμάζεται να περάσει στο σταδιακό άνοιγμα διαφόρων τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας. 

Γνωρίζουμε ότι η μετάδοση του ιού κατά κανόνα είναι σε κλειστούς χώρους όπου έχουμε συνωστισμό κόσμου.
Επομένως, η νέα πραγματικότητα θα πρέπει να ορίζεται με γνώμονα την ελαχιστοποίηση της παραμονής μας σε κλειστούς (ιδιαίτερα κοινόχρηστους) χώρους, και την αποφυγή συνωστισμού.

Στις περιπτώσεις που η χρήση κοινόχρηστων κλειστών χώρων είναι αναγκαία, η χρήση μάσκας καθώς και η τήρηση της υγιεινής των χεριών είναι απαραίτητες.

Βασικές Προφυλάξεις Covid-19

Μάσκες
Η αλλαγή στάσης στο ζήτημα των μασκών έχει προκαλέσει σύγχυση και αντιδράσεις.
Θα ήταν προτιμότερο εξαρχής να είχε προταθεί η χρήση υφασμάτινων μασκών ή/και self-made μασκών, όπως γίνεται τώρα (και όχι χειρουργικών που βρίσκονταν σε έλλειψη πριν 1 μήνα). Παράλληλα, η επιβολή προστίμου 150 ευρώ είναι αντιδιαμετρικά αντίθετη της αρχικής στάσης και πιθανότατα είναι υπερβολική.
Καταρχάς θα έπρεπε πρώτα να επιβληθεί διατίμηση στην τιμή τους και ιδανικά να παρέχονται κάποιες μάσκες δωρέαν/μήνα σε όποιον χρειάζεται. Εφόσον εξασφαλίζονταν αυτά θα είχε θέση και κάποιο πρόστιμο αρκετά χαμηλότερο πάντως. Ένα τόσο υψηλό πρόστιμο, αυξάνει τον κίνδυνο λανθασμένης (επανα)χρησιμοποίησης μασκών/καλυμμάτων προσώπου. Τέλος, θα έπρεπε εδώ και αρκετό καιρό να πραγματοποιούνται ενημερωτικές καμπάνιες για τη σωστή χρήση μάσκας.

Σχολεία-Ύπαιθρος

Το άνοιγμα των σχολείων πρακτικά για 10 διδακτικές μέρες είναι ένα περιττό ρίσκο. Ελπίζω οι περισσότεροι γονείς να ελαχιστοποιήσουν την παραπάνω περιττή έκθεση.
Γενικότερα, όλες οι εκπαιδευτικές βαθμίδες θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν το πρόγραμμά τους στις νέες συνθήκες. Στη Δανία ήδη αρκετά μαθήματα πραγματοποιούνται σε εξωτερικούς χώρους. Το ίδιο ακόμα ευκολότερα μπορεί να γίνει στη χώρα μας.

Θα μπορούσε να εξεταστεί η σχολική σεζόν να αρχίζει τέλη Αυγούστου και να ολοκληρώνεται Αρχές Ιουλίου με ένα διάλειμμα 2 μηνών Τέλη Δεκέμβρη- Τέλη Φλεβάρη.
Θα πρέπει να δημιουργηθούν μικρότερα τμήματα μαθητών ώστε να τηρούνται οι αποστάσεις, και πιθανώς εφαρμογή κυλιόμενων ωραρίων.
Τα μαθήματα θα μπορούν να πραγματοποιούνται σε προαύλια-πάρκα-γήπεδα- υπαίθριους χώρους πανεπιστημίων ακόμα και εγκαταλελλειμένα στρατόπεδα. Σε περίπτωση κακοκαιρίας/καύσωνα τα μαθήματα θα πραγματοποιούνται διαδικτυακά.
Σε υπαίθριους χώρους μπορούν να πραγματοποιούνται και σημαντικές εξετάσεις, όπως ήδη συμβαίνει στη Ν.Κορέα.

Φυσικά, όπως και με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό οι προσλήψεις εκπαιδευτικών ήταν ήδη απαραίτητες. Ο αυξημένος αριθμός τμημάτων τις καθιστά ακόμα πιο αναγκαίες.

* Αξιοποίηση υπαίθριων (walk ή drive through) δομών πρέπει να γίνει και για την λήψη δειγμάτων covid-19.

Εξετάσεις σε γήπεδο στη Ν.Κορέα

Ανθρώπινη Πραγματικότητα
Η νέα πραγματικότητα θα πρέπει φυσικά να είναι και ανθρώπινη. Πιθανώς μέτρα καραντίνας θα πρέπει να επιβληθούν ξανά σε κάποιες περιοχές. Θα πρέπει να υπάρχει διαβάθμιση της αυστηρότητας τους.
Π.χ. το να κλείσεις τα πάρκα και τα άλση είναι ένα υπερβολικό μέτρο που μάλιστα οδηγεί σε μεγαλύτερο συνωστισμό στους δρόμους γύρω από αυτά, συχνά αναγκάζοντας κόσμο να περπατά δίπλα από τα αυτοκίνητα. Σε περίπτωση φαινομένων συνωστισμού, θα ήταν προτιμότερο σε πρώτη φάση οι αστυνομικοί, αντί να κόβουν πρόστιμα στις εισόδους των αλσών/πάρκων, να επιτηρούν τους αντίστοιχους χώρους ώστε να αποφεύγονται τέτοια φαινόμενα.

Σχετικά με την διαφαινόμενη οικονομική κρίση, η μετατροπή της σε κοινωνική κρίση είναι πολιτική απόφαση. Η αποκέντρωση θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη μεγαλύτερης αυτάρκειας σε επίπεδο χώρας, κοινότητας και ατόμου, ενώ ταυτόχρονα θα μείωνε τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου.

Αποκλιμάκωση- Συνωστισμός- Γηροκομεία- Κανονικότητα- Αποκέντρωση

Μετά την αρχική επιπέδωση της καμπύλης, σειρά έχει η σταδιακή αποκλιμάκωση των μέτρων. Όπως έχει επισημανθεί αυτή θα πρέπει είναι σταδιακή και στοχευμένη. Πιθανώς να είναι και δυσκολότερη από την επιβολή του αρχικού lockdown, καθότι τα οριζόντια και καθολικά μέτρα εφαρμόζονται ευκολότερα απ'ότι μέτρα που θα πρέπει να εξειδικεύονται ανάλογα με την χωροχρονική εξέλιξη της πανδημίας.

Όπως ήταν λογικό και πλέον επιβεβαιώνεται και από έρευνες, τα περισσότερα κρούσματα εντοπίζονται σε κλειστούς χώρους όπου είτε συνωστίζεται κόσμος (νοσοκομεία, αεροπλάνα, ΜΜΜ εστιατόρια..κ.α.) είτε παραμένουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα (κλασσικό παράδειγμα τα σπίτια μας φυσικά).

Η αποκλιμάκωση των μέτρων λοιπόν θα πρέπει να κινείται με γνώμονα την ελαχιστοποίηση του συνωστισμού σε κλειστούς χώρους αλλά και την προστασία ευπαθών ομάδων. Μαθαίνουμε ότι στην Ευρώπη μεγάλος αριθμός θυμάτων εντοπίζεται στα γηροκομεία. Ευτυχώς στην Ελλάδα (150/100.000 πληθυσμού) ο αριθμός κρεβατιών γηροκομείων είναι πολύ χαμηλότερος απ'ότι στην Κεντρ. Ευρώπη (860/100.000).

Κρεβάτια Γηροκομείων σε Βόρεια Ευρώπη/ ΕΕ και ΝΑ Ευρώπη. Η Ελλάδα αριθμεί περί τα 150 κρεβάτια ανά 100.000 άτομα. 

Αυτός ο μέχρι τώρα προστατευτικός παράγοντας, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ αν η αποκλιμάκωση γίνει ανοργάνωτα και επιτρέψει την διασπορά της νόσου από τα εγγόνια και τα εργαζόμενα μέλη κάθε οικογένειας στους παππούδες και τις γιαγιάδες μας.

Η επαναλειτουργία των σχολείων πχ, θα είναι ένα περιττό ρίσκο, με πρακτικά κύριο σκοπό την δυνατότητα να μπορούν να εργάζονται οι γονείς σε  εργασίες που δεν είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση των βασικών (διατροφή, περίθαλψη, ενέργεια) που χρειάζεται μια κοινωνία. Έχει υπογραμμιστεί πολλάκις, ότι το να μην μετατραπεί η οικονομική ύφεση σε κοινωνική κρίση είναι κατά βάση πολιτική απόφαση.

Σε πρόσφατη συνέντευξη, ο Πρωθυπουργός ανέφερε ότι εξετάζεται η σύσταση να μετεγκατασταθούν στην επαρχία όσοι ηλικιωμένοι έχουν τη σχετική δυνατότητα. Έχει επισημανθεί και σε προηγούμενες αναρτήσεις η αξία της αποκέντρωσης. Είναι απαραίτητο να γίνει οργανωμένα αλλά και να συνδυαστεί με σημαντική ενίσχυση των περιφερειακών δομών υγείας. Κάτι που δυστυχώς δεν πραγματοποιείται έως τώρα.

Η χαλάρωση των μέτρων απαιτεί επίσης σημαντική αύξηση της δυνατότητας ελέγχου πιθανών νοσούντων, συμπτωματικών αλλά και ασυμπτωματικών. Το  "test-test-test" είναι καίριο στη φάση αποκλιμάκωσης.
Παράλληλα θα πρέπει να περιοριστεί το φαινόμενο οι υγειονομικές δομές να μετατρέπονται σε κέντρα διασποράς της νόσου αλλά και ταυτόχρονα κάποια νοσοκομεία να ανακτήσουν την δυνατότητα λειτουργίας εξωτερικών ιατρείων ώστε να υπάρχει καλύτερη διαχείριση των ασθενών με χρόνια νοσήματα.
Θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η δημιουργία υπαίθριων ιατρικών δομών. Γενικότερα, η δημιουργία υπαίθριων δομών θα μπορούσε να εξεταστεί και για άλλους τομείς της οικονομίας/κοινωνίας όπου είναι αυτό εφικτό (πχ η ιδέα των υπαίθριων σχολείων πλέον δεν φαντάζει και τόσο ουτοπική)

Κανονικότητα και Πανδημία
Θα είναι πολύ δύσκολο οι ζωές μας να επιστρέψουν άμεσα στην πρότερη "κανονικότητα". Λογικά το βραχυ/μεσοπρόθεσμο μέλλον θα είναι ένα μείγμα των εξής χαρακτηριστικών:

α. Προσπάθεια για μια επιστροφή στην κανονικότητα. Όσο πιο βιαστικά και ανοργάνωτα γίνει αυτή, τόσο ανεβαίνει το ρίσκο να θρηνήσουμε  σημαντικό αριθμό θυμάτων, ιδιαίτερα αν επιτρέψουμε την μαζική εισροή τουριστών.
Η κλίμακα μεγέθους με την οποία θα πρέπει να συγκρίνεται η χώρα μας είναι τα θύματα που είχαμε έως τώρα και όχι τα δεκάδες χιλιάδες που προκάλεσαν οι απάνθρωπες στρατηγικές της Δυτικής Ευρώπης.

β. Ενίσχυση ανέργων/οικονομικά ασθενέστερων με επιδόματα. Με βάση την αλληλεγγύη που βλέπουμε να δείχνουν και πάλι οι ισχυρότερες οικονομικά χώρες, αυτό πιθανώς θα οδηγήσει σύντομα στην επιβολή αυστηρών μέτρων λιτότητας. Πιθανότατα το σενάριο εθνικού νομίσματος θα έρθει και πάλι στο προσκήνιο ως μια πιο βιώσιμη εναλλακτική.

Αποκεντρωθείτε:

Εδώ λοιπόν επανερχόμαστε στην προσφιλή θέση του γραφόντος περί αποκέντρωσης. Όχι μόνο για τις ευάλωτες ομάδες αλλά και για τους εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους που δημιουργούνται, καθώς και για όποιον επιθυμεί μια πιο ανθρώπινη ζωή.

Συνολικά η χώρα μας είναι σχετικά αραιοκατοικημένη:

Ελλάδα 81 κάτοικοι/τετρ. χιλιόμετρο 

Όμως λόγω της εντονότατης αστυφιλίας βρίσκεται στην κορυφή της Ευρώπης στην πυκνότητα/συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα.

Πυκνότητα πληθυσμού πόλεων ΕΕ/ δήμων Ελλάδας

Η αποκέντρωση ήταν και προ κορωνοϊού, εφικτή αλλά και απαραίτητη στη χώρα μας. Εν καιρώ πανδημίας είναι ακόμα σημαντικότερη.

Τα οφέλη της αποκέντρωσης είναι πολλαπλά:

1. Μειώνεται ο εντονότατος συνωστισμός που έχουμε στα αστικά κέντρα, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου.
2. Οι συνθήκες διαβίωσης επιτρέπουν μια πιο ανθρώπινη ζωή, ακόμα περισσότερο σε καιρό πανδημίας.
3.  Επιτρέπει μεγαλύτερες δυνατότητες αυτάρκειας σε ατομικό/κοινοτικό επίπεδο. Μειώνεται η εξάρτηση από τα επιδόματα.
4. Αυξάνεται συνολικά και η αυτάρκεια της χώρας και αναλογικά μειώνεται η εξάρτηση από τα δάνεια λιτότητας της ΕΕ.

Αγάπη για τον συνάνθρωπο εναντίον Ναρκισσισμού

Σύντομα θα έχουμε κλείσει 2 μήνες απ'όταν είχαμε το πρώτο καταγεγραμμένο κρούσμα Covid-19 στη χώρα μας. Σε πρώτη φάση μπορούμε να πούμε ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας κρίνεται επιτυχημένη. Αυτό οφείλεται σε ένα συνδυασμό έγκαιρης λήψης μέτρων, ανθρωπιάς και τύχης. Πράγματι λάβαμε εγκαίρως μέτρα lockdown που επέτρεψαν τον σχετικά γρήγορο περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου. Ευτυχώς, παρότι καθυστερήσαμε να κλείσουμε την αεροπορική/ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Ιταλία, αποδείχθηκε ότι δεν είχαμε μαζική εισαγωγή κρουσμάτων.
Παράλληλα, η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας αποδείχθηκε ότι νοιάζεται για την προάσπιση των ευπαθών ομάδων. Όχι μόνο τηρεί  τα επιβεβλημένα μέτρα, αλλά συχνά στέκεται και αλληλέγγυα σε περιστάσεις που μπορεί να συνδράμει:

Δωρεάν μερίδες Φαγητού από εστιατόριο στη Ρόδο

600 μάσκες από μοδίστρα για το νοσοκομείο στα Γρεβενά

Tέλος, σε αντίθεση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι επιστήμονες που είναι αρμόδιοι να διαχειριστούν την πανδημία, αλλά και η κυβέρνηση, επέλεξαν να βάλουν την ανθρώπινη ζωή πάνω από το ΑΕΠ και δεν ακολουθήθηκε το έγκλημα της ανοσίας αγέλης.
Ένα καλό επιστημονικά βιογραφικό δεν συνεπάγεται πάντα με έναν επιστήμονα που έχει ως πρώτο γνώμονα την ανθρώπινη ζωή. Δυστυχώς, ο ανθρωπότυπος του ιατρού-γιάπη που οι ασθενείς του αντιμετωπίζονται αποκλειστικά ως πελάτες/πηγή κέρδους ενδημεί όλο και περισσότερο στη χώρα μας. Ευτυχώς, οι αρμόδιοι δείχνουν να ακολουθούν την βασική χριστιανική διδαχή "να αγαπάς τον πλησίον σου".
Αυτό ως τώρα, έχει αποτυπωθεί στις εξής δηλώσεις/πράξεις:

1. "Eίναι μανάδες και πατεράδες μας. Είναι γιαγιάδες και παππούδες. Τους τιμούμε και τους σεβόμαστε όλους. Τους προστατεύουμε όλους, αλλά κατ’ εξοχήν αυτούς. Δεν μπορούμε να υπάρχουμε, ούτε να έχουμε ταυτότητα χωρίς αυτούς"
2. Στην έγκαιρη επιβολή lockdown
3. Το θεραπευτικό πρωτόκολλο δίνεται σε όλους όσους πληρούν τα κριτήρια, και όχι στα πλαίσια μελετών που αφήνουν τους μισούς ασθενείς χωρίς έστω κάποια πειραματική θεραπεία.
4. "Θεωρώ ότι θα μας βοηθήσουν σε αυτή την προσπάθεια, τους έχω εμπιστοσύνη. Δεν είναι απειλή, είναι ευάλωτη ομάδα. Οι συμπολίτες μας αυτοί δεν θα μείνουν μόνοι τους, θα συνεχίσουν να έχουν ισότιμη πρόσβαση στο σύστημα υγείας"

Nαι, έχουν υπάρξει και λάθη. Η τακτική "μένω στο σπίτι", παρότι συνολικά έχει πετύχει τον περιορισμό της πανδημίας, έχει αφήσει δυστυχώς ορισμένους συμπολίτες μας να πεθάνουν σπίτι τους. Ενώ, προσωπικά θα ήθελα οι αρμόδιοι επιστήμονες να πιέζουν περισσότερο για την ενίσχυση του ΕΣΥ ώστε να μην επαναληφθούν τέτοια περιστατικά αλλά και να ετοιμαστούμε για την επόμενη φάση με ένα ισχυρότερο σύστημα υγείας.

Σύνεση και Ανθρωπιά Η πίεση για άμεσο άνοιγμα των επιχειρήσεων και επανέναρξης της τουριστικής σεζόν θα είναι μεγάλη και το να παραμένουμε πρώτα άνθρωποι θα είναι δυσκολότερο. Όπως σημειώθηκε σε προηγούμενες αναρτήσεις, η σταδιακή χαλάρωση των μέτρων θα πρέπει να γίνει με μέγιστη προσοχή και σύνεση. Θα πρέπει παράλληλα να απαντηθούν σημαντικά ερωτήματα για τον ιό ώστε να προσαρμοστεί ανάλογα η στάση μας. Γιατί ασθενείς που θεραπεύτηκαν έχουν θετικό τεστ μετά από βδομάδες χωρίς συμπτώματα και ενώ είχε προηγηθεί αρνητικό τεστ; Μπορεί να ξαναμεταδόσουν αυτοί; Τι ανοσία, σε πόσους και για πόσο αφήνει ο ιός;

Ναρκισσιστική Ευρώπη 
Πλέον, στην Ευρώπη αντί για χιλιάδες κρούσματα  μετράνε χιλιάδες νεκρούς καθημερινά. Ελπίζω να μην συνηθίσουμε στην φρίκη να μετράμε τους θανάτους σαν στατιστικά δεδομένα ως μέρος μιας φρικαλέας κανονικότητας.

Δυστυχώς για άλλη μια φορά η στάση των ηγετών της Ευρ. Ένωσης είναι κατάπτυστη. Ο ναρκισσιστικός ανθρωπότυπος όχι απλά ενδημεί αλλά είναι ο κυρίαρχος, ιδιαίτερα στις πιο ισχυρές οικονομίες. Βλέπουμε για άλλη μια φορά τις πιο δυνατές οικονομικά χώρες να στοχεύουν στο να επιβάλλουν πολιτικές λιτότητας στις πιο αδύναμες, μόλις καταλαγιάσει το πρώτο πανδημικό κύμα. Η πίεση στη χώρα μας για άμεση επιστροφή στη "μεταμνημονιακή κανονικότητα" θα είναι εξαιρετικά μεγάλη όπως βλέπουμε.

Άρνηση των θεσμών για παράταση προστασίας της πρώτης κατοικίας

Η παραμονή σε μια ένωση που όχι μόνο προκαλεί οικονομικό μαρασμό στις πιο αδύναμες οικονομίες, αλλά και ταυτόχρονα μέσω εγκληματικών τακτικών herd immunity ευθύνεται ήδη για δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, μου φαίνεται όλο και πιο αδιανόητη.


Καλή Ανάσταση σε όλους!

To έγκλημα της ανοσίας της αγέλης.

Πλέον στην Ευρώπη έχουμε φτάσει τουλάχιστον τα 93.00 θύματα από την πανδημία. Με βάση την αναλογία θυμάτων/πληθυσμό περισσότερο έχουν πληγεί οι εξής χώρες: Βέλγιο, Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, Ολλανδία, Ελβετία,Σουηδία. 

Μάλιστα ο πραγματικός αριθμός θυμάτων πιθανώς να είναι σημαντικά αυξημένος καθώς φαίνεται ότι υπάρχει σημαντική υποκαταγραφή των θυμάτων από Covid-19. Ιδιαίτερα στις χώρες που έχει ξεφύγει η πανδημία όπως οι παραπάνω, πιθανώς ο πραγματικός αριθμός θυμάτων να είναι 1,5-2,5 φορές αυξημένος!
Όταν έχεις εκατοντάδες θανάτους σε καθημερινή βάση, δεν έχεις την δυνατότητα να τεστάρεις σημαντικό αριθμό ύποπτων κρουσμάτων, με αποτέλεσμα ειδικά όσοι καταλήγουν εκτός νοσοκομείου, κατά κανόνα να μην προσμετρούνται στα θύματα Covid. Μια εικόνα για τον πραγματικό αριθμό μπορούμε να έχουμε από τον συνολικό αριθμό θανάτων κάθε χώρας ανά βδομάδα σε σύγκριση με προηγούμενες χρονιές. Ορισμένα παραδείγματα:

Πιθανοί μη καταγραφέντες θάνατοι από Covid-19 στην Ολλανδία

Aντίστοιχα στην Λομβαρδία της Ιταλίας 

Και στη Μαδρίτη της Ισπανίας  για το διάστημα 14-31 Μαρτίου

Αντίστοιχα ευρήματα υπάρχουν και σε άλλες πληγείσες χώρες όπως το Ην.Βασίλειο και οι ΗΠΑ (ιδιαίτερα στη Νέα Υόρκη).

Βλέπουμε λοιπόν ότι η εγκληματική αντιμετώπιση της πανδημίας από την πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ αλλά και των ΗΠΑ είχε,έχει και θα έχει τραγικές συνέπειες.

Ενώ ήταν γνωστή η σημαντική θνητότητα και μεταδοτικότητα του ιού από τα στοιχεία της Κίνας η ΕΕ δεν διέκοψε τις αεροπορικές συνδέσεις με Κίνα και ούτε και προετοιμάστηκε για πιθανή έξαρση της επιδημίας στην Ήπειρο μας. Παράλληλα, δεν διακόπηκαν για σημαντικό χρονικό διάστημα τα ταξίδια από και προς την Ιταλία ενώ σε πολλές χώρες άργησε σημαντικά η λήψη μέτρων lockdown. Έτσι περιοχές-transit με υψηλό αριθμό μετακινούμενου πληθυσμού θρηνούν σήμερα χιλιάδες θύματα.

Η επιλογή του herd-immunity ήταν αρχικά στρατηγική επιλογή όχι μόνο του Ην. Βασιλείου αλλά και χωρών της ΕΕ όπως η Ολλανδία, η Σουηδία αλλά και η Γερμανία. Χαρακτηριστική δήλωση της καγκελάριου της Γερμανίας: "ότι περίπου το 60-70% του γερμανικού πληθυσμού θα μολυνθεί από τον ιό".

Οι περισσότερες χώρες μετά την καταστρεπτική έξαρση της πανδημίας στην Ιταλία αναγκάστηκαν να αλλάξουν τακτική και να υιοθετήσουν έστω καθυστερημένα μέτρα καραντίνας.

Η επιλογή της "ανοσίας της αγέλης" δεν είναι μόνο απάνθρωπη αλλά πιθανότατα είναι και τελείως λανθασμένη στρατηγική καθώς:

1) Δεν γίνεται να πετύχεις ανοσία αγέλης αν δεν ξέρεις τι ανοσία αφήνει η νόσος στον πληθυσμό. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ανοσία θα είναι μόλις για έναν χρόνο, ενώ πιθανώς ορισμένα άτομα που νοσούν πολύ ήπια να μην αναπτύσσουν σχεδόν καθόλου.

2) Κανονικά ανοσία αγέλης επιτυγχάνεται μέσω του εμβολιασμού του πληθυσμού. Εμβόλιο ιδανικά θα έχουμε σε 1-1,5 χρόνο. Πιθανώς να βγουν κάποια πειραματικά από φθινόπωρο μάλλον. Άγνωστη η δράση τους. Ελπίζουμε να είναι τουλάχιστον ασφαλή.  Παράλληλα, δεν είναι ενθαρρυντική η αποτυχία να κατασκευάσουμε εμβόλιο σε ιούς παρόμοιους με τον Covid-19 (SARS,MERS)
3) Ο ιός έχει σημαντική τάση να μεταλλάσσεται. Το ότι επετράπη να μολύνει εκατομμύρια ανθρώπους θα οδηγήσει στην δημιουργία διαφόρων υποτύπων, λιγότερο ή περισσότερο φονικών. Ταυτόγχρονα, οι διάφοροι υπότυποι πιθανώς να μειώσουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου (όπως στο παράδειγμα της γρίπης όπου το ετήσιο εμβόλιο δεν καλύπτει όλους τους υποτύπους της).


Για να μην θρηνήσουμε λοιπόν εκατοντάδες θύματα θα πρέπει η χώρα μας να είναι εξαιρετικά προσεχτική στην χαλάρωση των μέτρων ώστε να συνεχιστεί η πετυχημένη έως τώρα αντιμετώπιση της πανδημίας. Παράλληλα, θα πρέπει να συνεχίσει να προστατεύει την ζωή και όχι την οικονομία, να εξεταστεί δηλαδή πολύ καλά το ρίσκο που ενέχει η επανέναρξη της τουριστικής σεζόν το καλοκαίρι.

Η επιλογή να προστατευθεί το τεχνητό κατασκεύασμα του ΑΕΠ (στις όλο και πιο virtual δυτικές οικονομίες) σε σχέση με τις ζωές των άνθρωπων, είναι ένα τρομαχτικό έγκλημα, μια πραγματική ύβρις.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι ιθύνοντες που επέτρεψαν δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, θα πρέπει να δικαστούν για τις επιλογές τους. Παράλληλα είναι πιο επιτακτικό από ποτέ να έρθει ο άνθρωπος στο επίκεντρο των πολιτικών αποφάσεων και όχι η μεγιστοποίηση του κέρδους/ελαχιστοποίηση των οικον.ζημιών, που πιο ξεκάθαρα από ποτέ προτιμήθηκαν ακόμα και από τις εκατόμβες νεκρών!

Ζώντας με τον Κορωνοϊό. Αλλάζοντας Ζωή; Αποκέντρωση.

Τις τελευταίες μέρες τα στοιχεία στην χώρα μας δείχνουν ότι η πανδημία φαίνεται να έχει ελεγχθεί. Η σχετικά πρώιμη λήψη μαζικών μέτρων καραντίνας φαίνεται ότι απέδωσε αρκετά καλά. Πλέον, πρέπει να δούμε πώς θα περάσουμε στην επόμενη φάση διαχείρισης της πανδημίας. Δηλαδή, την σταδιακή χωροχρονική προσαρμογή των μέτρων ανάλογα με τον αριθμό κρουσμάτων που εμφανίζει κάθε νομός-πόλη-κωμόπολη-χωριό ανά χρονική περίοδο.

Η συγκεκριμένη φάση μπορεί να είναι και δυσκολότερη καθώς θα πρέπει να είναι πιο στοχευμένη. Χρειάζεται σημαντική προετοιμασία, πχ πρέπει να υπάρχει κέντρο επιδημιολογικής παρακολούθησης της πανδημίας σε κάθε νομό αλλά και περαιτέρω στήριξη των περιφερειακών δομών υγείας ώστε να μπορεί κάθε νομός να μπορεί να διαχειρίζεται πιθανές εξάρσεις.

Όμως, πλήρης άρση του lockdown φαντάζει σχεδόν αδύνατη για τους επόμενους (αρκετούς) μήνες. Ειδικά κλειστοί χώροι, όπου συνηθίζεται ο συνωστισμός: εστιατόρια, μπαρ, διάφοροι χώροι εργασίας/διασκέδασης δύσκολα θα επανέλθουν άμεσα στην πρότερη κανονικότητα. Πιθανώς να έχουμε ένα πολύ σταδιακό άνοιγμα τέτοιων χώρων με μέτρα περιορισμού, αντίστοιχων με τα σούπερ μάρκετ με διατήρηση μέτρων social distancing.

Όπως είναι αναμενόμενο, όλη αυτή η μάχη με τον κορωνοϊό θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Οι αισιόδοξες προβλέψεις αναφέρουν ύφεση περί του 10%, ενώ πιο μετριοπαθείς περί του 18% . Ο ΟΑΣΑ μάλιστα αναφέρει ότι το lockdown θα επιφέρει άμεσα (όχι ετήσια) ύφεση κοντά στο 35%.

Πρόβλεψη ύφεσης λόγω lockdown από ΟΑΣΑ

Το πλήγμα ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών (εστίαση, χώροι διασκέδασης,τουρισμός) θα είναι τεράστιο. Παρ'όλα αυτά  βλέπουμε ότι παρότι και τώρα ένα μεγάλο ποσοστό εργαζόμενων είναι εκτός εργασίας δεν έχει προκληθεί κοινωνική κατάρρευση. Δεν έχουμε πχ κάποια διατροφική ή ενεργειακή κρίση, ενώ η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη προσφέρεται κανονικά παρά τις ειδικές προσαρμογές που έχουν γίνει λόγω της πανδημίας.

Βλέπουμε δηλαδή ότι η αποφυγή κοινωνικής κρίσης είναι περισσότερο θέμα πολιτικής απόφασης.
Όμως, όπως εύστοχα περιγράφει στην ομιλία του o κος Βαρουφάκης η στάση της ΕΕ και ειδικά των μελών της Ευρωζώνης θα οδηγήσει σε δεύτερο χρόνο σε λήψη μέτρων λιτότητας που πιθανότατα θα επιτείνουν την φτωχοποίηση των λαών της Ευρώπης και ακόμα περισσότερο της Ελλάδας.

Θα έρθουμε δηλαδή αντιμέτωποι με ένα διπλό πρόβλημα: από την μία θα πρέπει να προσαρμόσουμε την διαβίωση μας ώστε να περιορίζεται η διάδοση του κορωνοϊού και από την άλλη θα πρέπει να βρούμε κάποια λύση ώστε η οικονομική ύφεση να μην μετατραπεί σε κοινωνική κατάρρευση.

Η διαχείριση της κρίσης του 2010, οδήγησε στην μετανάστευση 500.000 Ελλήνων στο εξωτερικό. Σήμερα, αυτό δεν είναι τόσο εύκολο για λόγους υγειονομικούς, αλλά και καθώς η κρίση θα πλήξει τους πάντες και οι θέσεις εργασίας θα λιγοστέψουν ακόμα περισσότερο.

Οπότε θα πρέπει να βρούμε μια άλλη λύση.

Καταρχάς θα πρέπει να την φανταστούμε. Και κατά δεύτερον θα πρέπει να προσπαθήσουμε όσο μπορούμε να την εφαρμόσουμε πρώτα οι ίδιοι και όχι μόνο να την αναθέσουμε σε άνωθεν σωτήρες.

Όπως έχει επισημανθεί σε παλαιότερη ανάρτηση, μια πιθανή λύση στο θέμα της διαχείρισης της πανδημίας θα ήταν μια σταδιακή ελεγχόμενη αποκέντρωση του πληθυσμού των πόλεων. Φυσικά εθελούσιου χαρακτήρα και όχι καταναγκαστικού.
Στην κωμόπολη ή στο χωριό ο συνωστισμός είναι πιο εύκολο να αποφευχθεί, και γενικότερα η διαβίωση σε καθεστώς μερικού lockdown είναι πιο ανθρώπινη.

Παράλληλα είναι μια πιθανή απάντηση και για το κύμα ανέργων που δημιουργείται. Δεν είναι βέβαιο ότι το κράτος σε συνθήκες λιτότητας θα μπορεί να εξασφαλίσει τα απαραίτητα επιδόματα για όλους. Και ακόμα και αν τα καταφέρει, αυτά θα είναι αρκετά χαμηλά. Αντίθετα, η διαβίωση στην επαρχία είναι εξ ορισμού πιο "αποεμπορευματοποιημένη". Τα κόστη διαβίωσης είναι κατά κανόνα χαμηλότερα και υπάρχει και καλύτερη προοπτική διατροφικής αυτάρκειας, που αυξάνει ανάλογα με τον βαθμό αποκέντρωσης και συνεργασίας των τοπικών κοινοτήτων. Παράλληλα, θα μειώνεται και η οικονομική εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό.

* Η πρόταση για αποκέντρωση αφορά αρχικά το επόμενο χρονικό διάστημα και τουλάχιστον μέχρι να λυθεί οριστικά το ζήτημα της πανδημίας.

** Όπως έχει αναφερθεί, θα πρέπει να γίνει με τρόπο ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος διάχυσης της πανδημίας από τα αστικά κέντρα στην επαρχία. Πχ ιδανικά πριν την μετάβαση στην επαρχία να προηγηθεί εργαστηριακό τεστ, και απαραίτητα να ακολουθήσει καραντίνα 2 εβδομάδων στον τόπο προορισμού. Η ενίσχυση των περιφερειακών δομών υγείας είναι έτσι κι αλλιώς αναγκαία. Η μετάβαση σε νησιά είναι πιο ιδιαίτερη περίπτωση και απαιτεί φυσικά ακόμα μεγαλύτερη προσοχή και προετοιμασία.

Σπάζοντας τις αλυσίδες- επιπεδώνοντας τις καμπύλες. Μέρος ΙΙΙ: Ανοσοποιητικό vs Κορωνοΐού

Εκτός από τον έλεγχο της εκθετικής διάδοσης του ιού, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η προσπάθεια ελέγχου της πορείας της νόσου ώστε να περιοριστούν περαιτέρω τα θύματα.
Πρέπει να τονιστεί ότι καθώς ο ιός είναι γνωστός μόλις για 4 μήνες, ακόμα είμαστε στην διαδικασία κατανόησης βασικών χαρακτηριστικών του, που ενδεχομένως θα μας βοηθήσουν στην καλύτερη αντιμετώπισή του.

Α. Ιnfectious dose (λοιμογόνος δόση)

Από την μελέτη της γρίπης αλλά και άλλων κορωνοϊών (SARS,MERS) έχει φανεί ότι η λοιμογόνος δόση (με πόσα ιϊκά σωμάτια θα μολυνθεί κάποιος δηλαδή) σχετίζεται με την βαρύτητα της λοίμωξης που θα ακολουθήσει. Στις παραπάνω παθήσεις η μικρότερη λοιμογόνος δόση φαίνεται ότι δίνει την δυνατότητα στο ανοσοποιητικό να περιορίσει την εκδήλωση σοβαρής ασθένειας.
Αντίστοιχες υποθέσεις γίνονται και για τον CoVID19.  Έτσι τα μέτρα προστασίας που σχολιάστηκαν στις προηγούμενες αναρτήσεις, πιθανώς να περιορίσουν και την εκδήλωση σοβαρών πνευμονιών, καθώς θα έχουμε έκθεση σε μικρότερες ποσότητες του ιού.

Β. Ελπιδοφόρες θεραπείες πριν την εκδήλωση σοβαρής νόσου.
Ακόμα δεν έχει βρεθεί κάποιο φάρμακο που να δρα με βεβαιότητα εναντίον της νόσου. Όμως έχουμε κάποιες ενδείξεις ότι κάποιες θεραπείες μπορεί να είναι αποτελεσματικές. Στο θεραπευτικό πρωτόκολλο που ακολουθούμε μάλιστα και στην Ελλάδα έχουν συμπεριληφθεί αντίστοιχα σχήματα. Για την ώρα η πιο ελπιδοφόρα θεραπεία φαίνεται να είναι η (υδροξυ)χλωροκίνη. Μάλιστα φαίνεται να δρα καλύτερα αν δοθεί σε σχετικά πρώιμο στάδιο πριν την εκδήλωση σοβαρής νόσου.
Ορθώς λοιπόν, στην χώρα μας θα μπορεί πλέον να δίνεται και σε περιστατικά με ήπια νόσο κατ'οίκον, σε συνεννόηση πάντα με τον θεράποντα ιατρό!

Για να προχωρήσει βέβαια η κατ'οίκον θεραπεία πρέπει φυσικά να ενδυναμωθεί η πρωτοβάθμια περίθαλψη ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση των ασθενών εκτός νοσοκομείου, καθώς αν και η χλωροκίνη είναι ένα σχετικά ασφαλές φάρμακο υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η δημιουργία Κέντρων Υγείας COVID19 είναι προς την σωστή κατεύθυνση και επιβάλλεται να επεκταθεί. Ελπίζω στη συνέχεια και με την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού.

Παράλληλα είναι σημαντικό να συνεχιστεί η αύξηση των διαγνωστικών τεστ. Πλέον έχουμε φτάσει περί τα 1700 σε καθημερινή βάση.
Τα περισσότερα τεστ θα επιτρέψουν τον πιο έγκαιρο εντοπισμό περιστατικών που πιθανώς θα μπορούν να λάβουν αγωγή στο σπίτι, αλλά και την καλύτερη απομόνωση νοσούντων και επαφών τους.


Γ. Ενίσχυση του Ανοσοποιητικού

Tέλος ένα καλό ανοσοποιητικό είναι  πάντα απαραίτητο για την καταπολέμηση των λοιμώξεων.
Στην παρακάτω εικόνα συνοψίζονται ορισμένες συμβουλές για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού

Συβμουλές για ενίσχυση ανοσοποιητικού.

Επιγραμματικά

• Καλός ύπνος
• Ελαχιστοποίηση stress και καλή διάθεση (καίρια και για τον καλύτερο ύπνο). 
• Καλή διατροφή: Λαχανικά και Φρούτα(ιδιαίτερα όσα είναι πλούσια σε βιταμίνη C). Αποφυγή πολλών τηγανητών/λιπαρών φαγητών. Ιδιαίτερα των trans λιπαρών και του junk food.
• Ήπια άσκηση. Σε εξωτερικούς χώρους προσπαθούμε να αποφεύγουμε τον συνωστισμό.
• Έκθεση στον ήλιο
• Το να διαβάσουμε ένα βιβλίο και οποιαδήποτε μορφή άσκησης είναι σαφώς προτιμότερα από μαραθώνιους netflix και διαδικτυακού σερφαρίσματος. Ο εθισμός μας στις οθόνες, μειώνει την ποιότητα του ύπνου και αυξάνει την αποβλάκωση.

Σπάζοντας τις αλυσίδες- επιπεδώνοντας τις καμπύλες. Μέρος IΙ: Ζώντας σαν χειρουργός.

Περνώντας στο 2ο μέρος, επανερχόμαστε στις αλυσίδες διάδοσης του Κορωνοϊού.



Οι προτάσεις που θα ακολουθήσουν σε φυσιολογικές συνθήκες πιθανώς να κρίνονταν υπερβολικές ή γραφικές. Όμως, σε καιρό πανδημίας "better crazy, than sorry". Η υψηλή μεταδοτικότητα του ιού είναι από τα κυριότερα ζητήματα της σημερινής πανδημίας. Όσο περισσότερο σχολαστικοί είμαστε, μειώνουμε την πιθανότητα να μολυνθούμε αλλά και να μεταδώσουμε τον ιό.

Καθώς ο ιός εισέρχεται και εξέρχεται από τον οργανισμό μας κυρίως μέσω του στόματος και της μύτης,  το βασικότερο μέτρο που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι η ΟΡΘΗ χρήση κάποιου καλύμματος για το το πρόσωπο. Ακολουθεί, το τακτικό πλύσιμο των χεριών και/ή σωστή χρήση γαντιών. Δηλαδή, τα μέτρα που παίρνει κάποιος χειρουργός πριν από κάποια επέμβαση!


Αναλυτικότερα, ανάλογα με την καθημερινότητα, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του καθενός λοιπόν:

Ι. Χρήση ΜΜΜ/ ΙΧ

Όπως αναφέραμε ο ιός μεταδίδεται ευκολότερα σε κλειστούς χώρους που συνωστίζεται κόσμος.
Οπότε:

1.Α Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε ΙΧ/μηχανή/ποδήλατο για την μετάβαση στην εργασία μας ή για τις απαραίτητες αγορές.  Παράλληλα για λογικές αποστάσεις μπορούμε να προτιμήσουμε το περπάτημα αντί για το λεωφορείο ή το μετρό.

2.Α Κατά την χρήση των ΜΜΜ για όσους δεν υπάρχει άλλη λύση, καλό είναι να χρησιμοποιούν κάποια υφασμάτινη μάσκα ή κάποιο κάλυμμα (πχ κασκόλ, μαντήλι). Μπορούν επίσης να χρησιμοποιούν γάντια μιας χρήσης, ή επαναχρησιμοποιούμενα πλαστικά ή υφασμάτινα γάντια, ιδιαίτερα σε περίπτωση που δεν έχουμε αντισηπτικό ή δεν μπορούμε να πλύνουμε άμεσα τα χέρια μας μετά την χρήση των ΜΜΜ. Αν δεν έχουμε καλό είναι να πιάνουμε τις διάφορες επιφάνειες με κάποιο χαρτομάντιλο που στη συνέχεια θα απορρίπτουμε

2.Β Ιδανικά θα μπορούσαμε να έχουμε ένα κάλυμμα/ζευγάρι γάντια στο έλα και ένα στο πήγαινε. Καθώς και μια σακούλα για να αποθηκεύουμε το χρησιμοποιημένο κάλυμμα/γάντια(*άλλη σακούλα για χρησιμοποιημένα μέσα προστασίας άλλη για αχρησιμοποίητα). Κατά την επιστροφή μας στο σπίτι είναι σημαντικό να καθαρίζουμε τα ρούχα/καλύμματα που χρησιμοποιήσαμε. Πχ πλύσιμο σε ζεστό νερό και σιδέρωμα.

3. Επίσης έξτρα προστασία παρέχουν τα γυαλιά οράσεως ή ηλίου. Γενικά, αν δεν έχουμε πλύνει τα χέρια μας καλό είναι να αποφεύγουμε όσο γίνεται, να πιάνουμε στόμα/μύτη/μάτια.

4. Σχετικά με τα ΙΧ. Καλό είναι να απολυμαίνουμε έστω κάποιες φορές τον μήνα τις εσωτερικές επιφάνειες του αυτοκινήτου. Όπως αναφέρεται στο παρακάτω άρθρο "Ένας οδηγός ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχάσει την απολύμανση του τιμονιού, του επιλογέα ταχυτήτων, του χειρόφρενου, των χειρολαβών στις πόρτες, των χειριστηρίων του ηχοσυστήματος και του συστήματος infotainment, τους μοχλοδιακόπτες στην κολόνα του τιμονιού (φλας και υαλοκαθαριστήρες, πιθανά cruisecontrol), τα υποβραχιόνια, τους διακόπτες ρύθμισης των καθισμάτων, τα πλαίσια των θυρών και τις εξωτερικές τους χειρολαβές, καθώς και τη χειρολαβή του πορτμπαγκάζ. Οι αρχές αυτές είναι ακόμη πιο σημαντικές για τους οδηγούς ταξί και άλλους οδηγούς που μετακινούν επιβάτες." 

*Όπως είπαμε μάσκες μιας χρήσης πρέπει να απορρίπτονται μετά από χρήση 2-3 ωρών.

ΙΙ. Αγορές από Σούπερ Μάρκετ/Φαρμακεία/Λαϊκές αγορές/Κρεοπωλεία/Μανάβικα κλπ

1. Οι προτάσεις για χρήση μασκών/γαντιών/γυαλιών στα ΜΜΜ πρακτικά ισχύουν και κατά την παρουσία μας στους παραπάνω χώρους

2.Ένα αρκετά καλό σχετικό βίντεο είναι του Jeffrey VanWingen. Συνοπτικά σχολιάζεται στο παρακάτω άρθρο. 
"Πολύ σημαντικά είναι τα tips που πρέπει να ακολουθήσουμε την ώρα που ψωνίζουμε. Όπως το να καθαρίσουμε τη χειρολαβή από το καρότσι ή το καλάθι μας. Να ψωνίσουμε τρόφιμα για τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Και να μην πάμε στο σούπερ μάρκετ αν έχουμε έστω και το παραμικρό σύμπτωμα. Πριν φύγεις από το σπίτι φρόντισε να καθαρίσεις καλά με απολυμαντικό την επιφάνεια που θα ακουμπήσεις τα ψώνια σου. Και χώρισέ τη σε δύο μέρη. Την καθαρή πλευρά και την πλευρά που θα ακουμπήσεις όσα αγόρασες." 

3.Α Αν είναι εφικτό προτιμάμε να έρχονται τα τρόφιμα κατ'οίκον. Φυσικά συνεχίζουν να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες απολύμανσης των τροφίμων που περιγράφονται στο βίντεο.

3.Β Είναι λογικό, ορισμένες φορές να παραγγείλουμε φαγητό με delivery. Πάλι ισχύουν οι ίδιοι κανόνες απολύμανσης όπως επισημαίνεται και στο βίντεο. Γενικότερα το να μαγειρεύουμε σπίτι είναι προτιμότερο. Άλλωστε είναι οικονομικότερο, αλλά και μια δημιουργική ασχολία εν καιρώ καραντίνας.

III. Επιστροφή στο σπίτι/Κινητό

1. Μπορούμε να έχουμε έναν συγκεκριμένο χώρο για τα ρούχα που φοράγαμε έξω. Θα μπορούσαμε να τον χωρίζουμε σε 2 μέρη. α) Για τα ρούχα που θα βάλουμε σχετικά άμεσα σε πλυντήριο β) για ρούχα(πχ μπουφάν)/παπούτσια που θα χρησιμοποιήσουμε σε επόμενη έξοδο.
Ιδανικά σε μέρες με ηλιοφάνεια, μέχρι να τα πλύνουμε, μπορούμε  να αφήνουμε τα ρούχα σε κάποιο μπαλκόνι ή σε χώρο που δέχονται ηλιακή ακτινοβολία.

2. Καλό είναι κατά την επιστροφή όχι μόνο να πλένουμε άμεσα τα χέρια μας αλλά και να κάνουμε ντους.

3. Γενικά, επιφάνειες εκτός σπιτιού όπως πόμολα, κουμπιά ασανσέρ(κλειστός χώρος: προτιμάμε σκάλες) κλπ καλό είναι να τα πιάνουμε είτε με κάποιο ύφασμα, γάντι ή κάποιο χαρτομάντιλο που θα πετάμε έπειτα.

4. Κινητό. Είναι γνωστό ότι το κινητό είναι ένας πολύ καλός φορέας μικροβίων και ιών. Οπότε επιβάλλεται ο τακτικός καθαρισμός του με ένα απολυμαντικό κατάλληλο για ιούς αλλά και για κινητά ώστε να μην το καταστρέψουμε.
Παρόλα αυτά καθότι πλέον οι περισσότεροι είμαστε εθισμένοι στην χρήση του, καλό είναι να περιορίσουμε την χρήση του. Είτε με το να μην το παίρνουμε μαζί μας σε σύντομες εξόδους απτό σπίτι (πχ όταν πάμε για αγορές) είτε με την χρήση κάποιας συσκευής με πλήκτρα που και λιγότερο εθιστική είναι αλλά και απολυμαίνεται και ευκολότερα.

IV. Εργασία/Στρατόπεδα

1. Αν μπορούμε, καλό είναι να χρησιμοποιούμε πάλι κάποιο κάλυμμα προσώπου αλλά και να πλένουμε τακτικά τα χέρια μας ή να φοράμε γάντια.
2. Πρέπει να υπάρξει μέριμνα από το κράτος ή και τον εκάστοτε εργοδότη ώστε να μπορούν όσο το δυνατόν περισσότεροι εργαζόμενοι να μεταβαίνουν στην εργασία τους με προσωπικό όχημα
3. Πρέπει να διασφαλίζεται από τις αρχές ότι οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν σε ασφαλή απόσταση ο ένας από τον άλλον, αλλά και θα παρέχονται τα απαραίτητα μέσα προστασίας. Πχ σε εργοστάσια, εργοτάξια, βιοτεχνίες, σούπερ μάρκετ. Αν αυτά δεν εξασφαλίζονται πρέπει να υπάρχουν σημαντικές κυρώσεις.
4. Στρατόπεδα. Πρέπει να εξασφαλισθεί ότι στα στρατόπεδα θα παραμένει μόνο ο αναγκαίος αριθμός στρατεύσιμων, αλλά και ότι στους στρατώνες θα τηρούνται τουλάχιστον αποστάσεις ασφαλείας. Πχ σε κάθε κουκέτα να χρησιμοποιείται εναλλάξ το πάνω ή το κάτω κρεβάτι.

V. Περίπατος/Άσκηση
Το να ασκούμαστε ή να κάνουμε έναν περίπατο είναι σημαντικό για λόγους σωματικής και ψυχολογικής υγείας.
Εφόσον λαμβάνουμε μέτρα προστασίας (όπως είπαμε κυρίως κάποιο κάποιο κάλυμμα για το πρόσωπο) και αποφεύγουμε τυχόν χώρους με συνωστισμό το ρίσκο είναι μικρό. Σαν επιπλέον μέτρο, όπως αναφέρεται σε άρθρο του Atlantic μπορούμε να αντιμετωπίζουμε άλλους περαστικούς ώσαν καπνιστές που θέλουμε να αποφύγουμε τον καπνό τους.
Προσωπικά, σε περίπτωση που απαιτηθεί αυστηροποίηση του lockdown πιστεύω ότι προέχει ο περιορισμός χρήσης ΜΜΜ και η περαιτέρω αναστολή εργασιών και έπειτα θα πρέπει να εξεταστεί ο περιορισμός των περιπάτων.


Είναι ευνόητο, ότι δεν είναι δυνατό να ζούμε συνεχώς αποστειρωμένα. Είναι κάτι έξω από την ανθρώπινη φύση και πιθανώς ψυχολογικά σταδιακά θα μας κουράσει.
Παρόλα αυτά, μια ακόμα και μικρού βαθμού προσπάθεια είναι σημαντική.
Ακόμα και με έναν υπερβολικά αποστειρωμένο τρόπο ζωής, μπορεί να νοσήσουμε . Στόχος είναι να μειώσουμε την πιθανότητες νόσησης αλλά και διασποράς.

Σπάζοντας τις αλυσίδες- επιπεδώνοντας τις καμπύλες. Μέρος Ι: Εισαγωγή - To mask or not to mask?

Όλο και περισσότεροι γνωρίζουν ότι ο στόχος του lockdown είναι η επιπέδωση της καμπύλης κρουσμάτων/θυμάτων. Δηλαδή να μην έχουμε μια απότομη κορύφωση των κρουσμάτων που θα οδηγήσει σε υπερκορεσμό του συστήματος υγείας, και συνεπώς σε εκθετική αύξηση των θυμάτων από τον CoVID-19.
Πρακτικά, με τα μέτρα lockdown σπάμε/μειώνουμε διάφορες αλυσίδες μετάδοσης του ιού. Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα είναι κλειστοί χώροι που μαζεύουν αρκετό κόσμο: σχολεία, εστιατόρια, μπαρ, διάφοροι χώροι εργασίας και μέσα μεταφοράς. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, ήδη μερικοί κρίκοι της αλυσίδας έχουν σπάσει τελείως ενώ άλλοι χρησιμοποιούνται σημαντικά λιγότερο.
Σχηματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι πλέον η καθημερινότητα της πλειοψηφίας του κόσμου συμπυκνώνεται στο παρακάτω σχήμα.

Η καθημερινότητα της πλειοψηφίας του πληθυσμού σε καθεστώς lockdown

Για την περαιτέρω μείωση της διάδοσης της νόσου: υπάρχουν πρακτικά 3 τρόποι:

Α) "Σπάσιμο  κρίκων" πχ περαιτέρω αναστολές εργασίας για δουλειές σε κλειστούς χώρους

Β) Μείωση της συχνότητας χρήσης κάποιων κρίκων.
Γ) Μέτρα προστασίας πχ κατά την χρήση ΜΜΜ

To mask or not to mask?

Πριν προχωρήσουμε σε πιο αναλυτικά σχόλια ορισμένες επισημάνσεις σχετικά με το ζήτημα των μασκών που έχει έρθει στην επικαιρότητα.

1. Οι χειρουργικές μάσκες στα νοσοκομεία είναι και θα είναι πρακτικά σε συνεχή έλλειψη όσες και να προμηθευόμαστε. Όποιος δεν ασθενεί ή δεν έχει στο περιβάλλον του ασθενή, είναι προτιμότερο να της δωρίσει σε κάποιο νοσοκομείο ή Κέντρο Υγείας.

2. Ως εναλλακτική λύση μπορεί κάποιος να προμηθευτεί υφασμάτινες (μετά από κάθε χρήση: πλύσιμο σιδέρωμα για να ξαναχρησιμοποιηθούν) ή να φτιάξει στο σπίτι του, ενώ ακόμα και ένα κασκόλ ή κάποιο φουλάρι είναι καλύτερο από το τίποτα. Ειδικά οι home made δεν προσφέρουν βέβαια την ίδια κάλυψη.

3. Είναι ΚΑΙΡΙΟ να μην νομίζει κάποιος ότι επειδή φοράει ακόμα και χειρουργική μάσκα ότι είναι προστατευμένος.  Μετά από χρήση 1-2 ωρών οι χειρουργικές και οι home made πρέπει να απορρίπτονται. Οι υφασμάτινες μπορούν πχ μετά την έξοδο από κάποιο μέσο μεταφοράς να αποθηκεύονται σε κάποιο σακουλάκι, ώστε να καθαριστούν σπίτι. (πιθανώς να είναι καλή ιδέα όποιος χρησιμοποιεί μέσα μεταφοράς να φέρει μια μάσκα για το πήγαινε και άλλη μια για το έλα)

Συγκριτικά η προστασία που παρέχει μια home made μάσκα, μια χειρουργική και μια υψηλής προστασίας

Σύγκριση αποτελεσματικότητας εναντίον ιών "καθημερινών υλικών"  και χειρ. μάσκας

Σύγκριση δυνατότητας αναπνοής καθημερινών υλικών vs χειρ. μάσκας

για περαιτέρω πληροφορίες εδώ

Ένα άρθρο που θα πρέπει να διαβάσει ο καθένας πριν αποφασίσει να φοράει μάσκα (αλλά και γάντια) είναι του συναδέρφου Κ.Σπίγγου.
https://www.enimerosi.com/details.php?id=42822&fbclid=IwAR1o3LtfY-msw7H8GK_CwdBLAjbaZD1FlZflqCjLM161KQnuWB6Le8SK0N0#.XoO0SRZo9ZY.facebook

Χαρακτηριστικά επισημαίνει:
"Τα σταγονίδια εισπνέονται απευθείας από άλλους ή επικάθονται στις επιφάνειες και αντικείμενα. Τα γάντια μάς προστατεύουν από την ανταλλαγή μολυσμένων αντικειμένων, αρκεί να μεταχειριζόμαστε τα χέρια μας όταν φοράνε γάντια σαν μολυσμένα και όχι σαν μαγικά ραβδάκια που εξαφανίζουν τα μικρόβια πάνω σε ό,τι αγγίξουν. Άλλωστε, χρησιμοποιώντας γάντια κάνουμε μεγάλη οικονομία στα αντισηπτικά, που είναι δυσεύρετα."
καθώς και ότι:

"Αν και με τη χρήση των γαντιών τα πράγματα μοιάζουν απλά, αντικρουόμενες παραμένουν οι απόψεις για τις μάσκες. Έτσι, η χρήση της πιο ευρέως διαδεδομένης (αν και σε έλλειψη) απλής χειρουργικής μάσκας γύρω από το στόμα μας προστατεύει τους άλλους από τα σταγονίδια που εκτοξεύονται όταν μιλάμε. Εάν καλύπτει καλά και τη μύτη μας, προστατεύει τους άλλους και από το βήχα ή το φτέρνισμά μας, καθώς και εμάς, σε ένα ποσοστό που εκτιμάται γύρω στο 50%, από τα δικά τους σταγονίδια. Το ποσοστό αυτό εξαρτάται από την ορθή χρήση της μάσκας και από τη διάμετρο των οπών που αφήνει για τη δίοδο του αέρα, που στην περίπτωση της απλής χειρουργικής μάσκας είναι τα 0,5 μικρόμετρα.

Οι πιο επαγγελματικές μάσκες, με ακόμη μικρότερη διάμετρο, προστατεύουν σε μεγαλύτερο ποσοστό. Αντίθετα, τα απλά υφάσματα δεν έχουν γνωστές και σταθερές προδιαγραφές, ώστε να μπορούμε να πούμε κάτι περισσότερο. Αν χρησιμοποιούμε μάσκα, δεν τη μπαινοβγάζουμε, γιατί κανείς δεν προειδοποιεί ότι θα βήξει ή θα φτερνιστεί. Αν βρεθούμε μόνοι μας και τη βγάλουμε, πρέπει πρώτα να πλύνουμε τα χέρια μας ή/και να βγάλουμε τα γάντια, αν φοράμε.

Η καθολική και υποχρεωτική χρήση της μάσκας θα ήταν ένα ορθολογικό μέτρο ως προς την προφύλαξη όχι του εαυτού μας από τους άλλους, αλλά των άλλων από εμάς, επίσης και με το σκεπτικό ότι δεν είναι έξυπνο να επιμένουμε αυστηρά στα επώδυνα μέτρα πριν εφαρμόσουμε σε βαθμό απόλυτο τα εξαιρετικά απλά. Συνεχίζοντας αυτό το σκεπτικό, τα πρόστιμα δεν θα έπρεπε να επιβάλλονται τόσο στους εξερχόμενους από το σπίτι άνευ σοβαρού λόγου, αλλά σε όσους δεν φοράνε μάσκα (εφόσον τις είχαμε...). Αλλά και στην πορεία της σταδιακής άρσης των μέτρων, αυτό θα είχε ίσως κεντρική θέση."

Οπότε αν τα λάβουμε όλα αυτά υπόψιν οι μάσκες και τα γάντια μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό μετάδοσης της επιδημίας

ΥΓ Εδώ μια πρόταση  από το Χονγκ-Κονγκ για home made μάσκες.
https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3050689/how-make-your-own-mask-hong-kong-scientists

Γιατί Tεστ-Τεστ-Τεστ;

Τεστ-Τεστ-Τεστ;;

Όπως βλέπουμε στον παρακάτω πίνακα η χώρα μας υστερεί σημαντικά στον αριθμό τεστ για τον εντοπισμό κρουσμάτων CoVID19.
Παράλληλα ο ΠΟΥ ζητά απ'όλες τις χώρες "τεστ τεστ τεστ".

Τα τεστ που είχε κάνει κάθε χώρα έως τις 25 Μαρτίου.
Α.Ανάλογα με τον πληθυσμό
Β. Συνολικά

Ένας πιθανός αντίλογος είναι ότι από την στιγμή που ακολουθούμε την στρατηγική "Μένω στο Σπίτι" θεωρούμε οποιονδήποτε συμπτωματικό, πιθανό κρούσμα. Όμως, αφού νοσοκομειακή θεραπεία θα πάρουν μόνο τα σοβαρά περιστατικά, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι μόνο αυτά επιβάλλεται να κάνουν τεστ. 

Πράγματι στην παρούσα φάση του lockdown δεν είναι απαραίτητο να ελέγχουμε μαζικά όλο τον πληθυσμό.
Όμως, παρότι υπάρχει μια σχετική αύξηση στα καθημερινά τεστ (28 Μαρτίου:συνολικά 14363) το ότι με μόλις 886 τεστ εντοπίστηκαν 95 κρούσματα δείχνει την ανάγκη για περαιτέρω αύξηση των τεστ καθώς με λίγα τεστ εντοπίζουμε σημαντικό αριθμό (σοβαρών) κρουσμάτων. Βλέπουμε δηλαδή ξεκάθαρα μόνο την μύτη του παγόβουνου!

Η σημαντική αύξηση των ημερήσιων τεστ είναι απαραίτητη ακόμα και με την στρατηγική που ακολουθούμε. Κάποιοι λόγοι που το καθιστούν απαραίτητο είναι:

1.Α Πλέον, στις οδηγίες του ΕΟΔΥ η αντιμετώπιση είτε ήπιων είτε σοβαρών περιστατικών ξεκινά αφού υπάρξει εργαστηριακά επιβεβαιωμένο κρούσμα. Ενώ, ανάλογα με την κλινική εικόνα μπορεί να δοθεί και θεραπεία στο σπίτι.
1.Β Παράλληλα, κάποιες από τις (ακόμα υπό διερεύνηση) συνιστώμενες θεραπείες φαίνεται να αποδίδουν καλύτερα αν δοθούν σε σχετικά πρώιμο στάδιο και όχι όταν έχει αναπτυχθεί σοβαρή πνευμονία.

Απόσπασμα από τον Θεραπευτικό αλγόριθμο του ΕΟΔΥ

2.Α Παρακολούθηση τάσεων. Όπως, έχει επισημανθεί αυτή την στιγμή βλέπουμε την αποτελεσματικότητα των μέτρων με βάση των αριθμό διασωληνωμένων και τον αριθμό θυμάτων. Αυτοί οι δείκτες όμως μας δείχνουν με μεγαλύτερη καθυστέρηση την εξάπλωση της νόσου απ'ότι ο αριθμός κρουσμάτων που αυτή την στιγμή αναγκαστικά υποτιμάται. Όσο καλύτερη εικόνα έχουμε για την χρονική και τοπική εξέλιξη της νόσου, τόσο πιο αποτελεσματικά θα μπορούμε να αυστηροποιούμε τα μέτρα καραντίνας.

2.Β Αντίστοιχα, η καλύτερη επιδημιολογική παρατήρηση μας προετοιμάζει και για την επόμενη μέρα όπου πιθανώς θα είναι δυνατή η σχετική χαλάρωση των μέτρων σε περιοχές χωρίς κρούσματα.

Είναι πολύ πιθανό η τακτική του να ελέγχουμε μόνο τα σοβαρά περιστατικά εν πολλοίς να υπαγορεύεται από την έλλειψη αρκετών τεστ. Όμως, η συνεχιζόμενη έλλειψη  πλέον αρχίζει και γεννά εύλογα ερωτήματα.  Γιατί δεν προχωρά η μαζική προμήθεια τεστ;

H Ουγγαρία, χώρα με αντίστοιχο πληθυσμό και κρούσματα με την χώρα μας, προμηθεύτηκε προ 5 ημερών 100.000 τεστ από την Κίνα καθώς και 5.000.000 μάσκες. Γιατί δεν πράττουμε και εμείς το ίδιο άμεσα;

Το ενδεχόμενο να περιμένουμε κάποια ευρωπαϊκή ή αμερικάνικη εταιρεία να κατασκευάσει αντίστοιχα τεστ, είναι μια λανθασμένη προσέγγιση.

Παράλληλα, φαίνεται ότι τα τεστ που γίνονται στον ιδιωτικό τομέα δεν πραγματοποιούνται με τον ενδεδειγμένο τρόπο.  Είναι λάθος ο κάθε επώνυμος με ήπια συμπτώματα να εξετάζεται, ενώ στα δημόσια νοσοκομεία πραγματοποιούνται τεστ μόνο για σοβαρά περιστατικά. Επίσης, τα μέτρα ασφαλείας φαίνεται να υστερούν σημαντικά στα ιδιωτικά κέντρα και ταυτόχρονα συνεχίζεται η υπερκοστολόγηση των τεστ. Το σενάριο επίταξης των αντίστοιχων κέντρων πρέπει να εξεταστεί σοβαρά.

Το ότι σε πρώτη φάση δυστοπικά σενάρια Ιταλίας/Ισπανίας φαίνεται ότι δεν θα πραγματοποιηθούν στη χώρα μας είναι σίγουρα μια σημαντική επιτυχία. Όμως, ο αγώνας εναντίον της πανδημίας θα είναι πολύμηνος.
Είναι λάθος, να δίνονται πόροι στον ιδιωτικό τομέα για προώθηση του "Μείνε το Σπίτι" καθώς και να πριμοδοτείται περαιτέρω η χρήση ιδιωτικών ΜΕΘ.  Δεν είναι ώρα για ιδεοληπτική διαχείριση, αλλά για περαιτέρω ενδυνάμωση του ΕΣΥ και γενικότερα των δομών ελέγχου της επιδημίας.

Γιατί επεκτείνεται το Lockdown? Πότε θα χαλαρώσουν τα μέτρα;

Γιατί επεκτείνεται το Lockdown?
1. Γιατί ήμασταν απροετοίμαστοι και 
2. Γιατί καθυστερήσαμε σημαντικά να λάβουμε μέτρα που θα ήταν κοινωνικά και οικονομικά πολύ ηπιότερα απ'όσα αναγκαστικά λαμβάνονται τώρα.

Ενώ, γνωρίζαμε από τέλη Ιανουαρίου τι γινόταν στην Κίνα, δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία για έλεγχο της επιδημίας στη χώρα μας. Παράλληλα, δεν επιβλήθηκαν αυστηρά μέτρα σε ταξιδιώτες από το εξωτερικό ώστε να περιοριστούν τα πιθανά εισαγόμενα κρούσματα. Η καθυστέρηση ήταν χαρακτηριστική, καθώς ακόμα και όταν η επιδημία άρχισε να φουντώνει στην Ιταλία (τέλη Φλεβάρη) οι πτήσεις/κρουαζιέρες συνεχίζονταν κανονικά.
Έτσι, η επιδημία ξέφυγε και δεδομένου του σημαντικά αποδυναμωμένου ΕΣΥ αλλά και του χάους που κυριάρχησε στην Ιταλία άρχισε η επιβολή μέτρων Καραντίνας, ευτυχώς ταχύτερα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Συλλογική/Ατομική Ευθύνη
Είναι ευνόητο, ότι πρέπει να προσέχουμε όλοι μας να μη νοσήσουμε αλλά και να μην διασπείρουμε τη νόσο. Προσωπικά, βρίσκω καταδικαστέο το να κατηγορούνται δυσανάλογα οι πολίτες γιατί δεν ξέρουν να ζουν λες και βρίσκονται διαρκώς σε χειρουργική αίθουσα. Από την στιγμή που δεν πάρθηκαν εξαρχής τα αναγκαία μέτρα αν θέλουμε να επιμερίσουμε από τώρα τις ευθύνες είναι σαφές που αναλογεί το σημαντικότερο μερίδιο.

Ολικό Lockdown?

Παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας (ή καλύτερα την κυκλοφορία υπό όρους) , ακόμα δεν έχουμε περάσει σε 100% lockdown. Όπως καταλαβαίνουμε και εδώ ούτε καν οι Ιταλοί δεν εφαρμόζουν μέτρα επιπέδου Κίνας. Τα μέτρα Κίνας θα επιτρέψουν τον αμεσότερο περιορισμό των κρουσμάτων/θυμάτων. Πιθανώς, η επιβολή όλων των αντίστοιχων μέτρων να κρίνεται υπερβολική, αλλά η αλά καρτ εφαρμογή μέτρων πρέπει να γίνεται με προσοχή.
Πχ το να κλείσεις χώρους εργασίας με μεγάλο αριθμό εργαζομένων ή/και  "πυκνότητα" εργαζομένων μάλλον είναι αποδοτικότερη από την απαγόρευση περιπάτων. Όπως και το να απαγορεύσεις/περιορίσεις την χρήση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς καθώς οι κλειστοί χώροι λειτουργούν ως "φωλιές κορωνοϊού".

Όπως, εύστοχα αναλύει ο Τomas Pueyo τα μέτρα Lockdown μας δίνουν χρόνο για να προετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την πανδημία, με σταδιακά προσαρμογή των μέτρων ανά περιοχή  ανάλογα με την τοπική εξέλιξη της επιδημίας.    

"Κινέζικο Σφυρί- Κορεάτικος Χορός"

Πότε θα χαλαρώσουν τα μέτρα; Πώς προχωρά η προετοιμασία;

Ακριβώς δεν μπορούμε να ξέρουμε. Όσο πιο καλά και γρήγορα προετοιμαστούμε τόσο ταχύτερα θα μπορούν να υποχωρήσουν κάποιοι περιορισμοί.Η καθυστέρηση να διορθώσουμε τα λάθη και τις ελλείψεις συνεπάγεται ακόμα περισσότερα κρούσματα και θύματα. Αν και γίνονται προσπάθειες, συνεχίζουν να υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες σε καίριους τομείς που έχουν επισημανθεί και σε προηγούμενες αναρτήσεις:

1) Νοσοκομεία κέντρα διασποράς. Αν και γίνονται προσπάθειες, συνεχίζουν να υπάρχουν πολλαπλά κρούσματα υγειονομικών. Η αναμενόμενη κορύφωση της επιδημίας  μαζί με τις ελλείψεις σε προστατευτικό εξοπλισμό θα επιτείνουν το φαινόμενο. Είναι απολύτως αναγκαία η δημιουργία δομών, που θα μειώνουν την πιθανότητα μετάδοσης της νόσου και φυσικά πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες σε εξοπλισμό, είτε με αγορά από το εξωτερικό, είτε με τοπική παραγωγή επαναχρησιμοποιούμενων μασκών και στολών.Το επιχείρημα ότι υπαίθριες δομές θα προκαλέσουν αίσθημα τρόμου ενώ απαγορεύονται οι μετακινήσεις είναι μάλλον άστοχο.

Walk-Through δομές σε Νοσοκομεία της Ν.Κορέας

2) Τι γίνεται με τα τεστ;
Μια από τις σημαντικές αδυναμίες στην αντιμετώπιση της πανδημίας είναι η έλλειψη τεστ. Σε σχεδόν έναν μήνα έχουμε κάνει λίγο πάνω από τα μισά που γίνονται στην Ν.Κορέα(15.000) σε 1 μέρα. Πρέπει άμεσα να διευθετηθεί αυτό το ζήτημα ώστε να λαμβάνονται αποφάσεις με καλύτερα δεδομένα αλλά και να γίνεται καλύτερη διαχείριση των ύποπτων περιστατικών. Πλέον υπάρχουν αρκετές εταιρίες σε Κίνα και Κορέα που παράγουν σημαντικές ποσότητες τεστ με λογικό κόστος.
3) Προσλήψεις Ιατρών/Νοσηλευτών. Χρειάζονται ΑΜΕΣΑ περαιτέρω μαζικές προσλήψεις. Πέραν των αρχικών 2000 προσλήψεων με διετή σύμβαση, τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί ως τώρα αφορούν 4μηνες συμβάσεις εν αναμονή ειδικευομένων και προγράμματα εθελοντισμού. Οι παραπάνω προτάσεις είναι στα όρια του εμπαιγμού. Η αντιμετώπιση του θανατηφόρου ιού δεν είναι πρόγραμμα αναδάσωσης...
Στην Ιταλία τουλάχιστον 20 υγειονομικοί έχουν χάσει την ζωή τους. Το ρίσκο είναι δυσανάλογο οποιασδήποτε ανταμοιβής.. Κατ'ελάχιστον πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα μονιμοποίησης σε όσους ριχτούν στην επικίνδυνη αυτή μάχη.
Δεν γίνεται να καθυστερούν άλλο οι προσλήψεις καθώς κανονικά θα απαιτηθεί και χρόνος για την εκπαίδευση του προσωπικού. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να ανοίξουν περαιτέρω ΜΕΘ και να επανδρωθούν περιφερειακά Νοσοκομεία.

4) Ταξιδιώτες. 
Επιτέλους προχωράνε τα μέτρα περιορισμού ταξιδιών από το εξωτερικό. Καραντίνα πρέπει να επιβάλλεται υποχρεωτικά σε όλους όσους έρχονται από χώρες του εξωτερικού.

5) Πρέπει να γίνει συντονισμένα προσπάθεια να εξαλειφθούν φαινόμενα αισχροκέρδειας.